Veel ouders doen het: met een hoge stem en overdreven intonatie tegen hun baby praten. Babypraat, of Infant Directed Speech (IDS), is belangrijk voor de taalontwikkeling van kinderen. Toch staat die waardevolle interactie onder druk. “Mobiele telefoons verstoren echt enorm het contact tussen ouder en kind,” waarschuwt taalwetenschapper Claartje Levelt.
Als dochter van een psycholoog en taalkundige trad Claartje Levelt in de voetsporen van haar familie. Ze studeerde eerste taalverwerving aan de Universiteit Leiden, waar ze nu zelf hoogleraar is. Ook doet ze onderzoek naar de ontwikkeling van taal bij baby’s. Na een tijdje in Amerika te hebben gewerkt richtte ze in 2008 het Babylab op in Leiden: een onderzoekscentrum waar baby’s en peuters spelenderwijs meewerken aan taalexperimenten.
Daar doet ze onder andere onderzoek naar IDS. “Mensen in de buurt van een baby gaan automatisch op een hogere toon praten, gebruiken kortere zinnen en herhalen meer. Dat gebeurt meestal onbewust, maar het werkt,” zegt Levelt. “Je ziet dat baby’s daar heel erg op reageren. En dat is dan natuurlijk leuk en ook goed voor die baby, want die weet van: ‘Oh, nu wordt er tegen mij iets gezegd.’’’
Interactie in gevaar
Het effect van IDS gaat verder dan alleen taal. “Die manier van praten roept interactie op tussen ouder en kind, en die interactie is cruciaal,” benadrukt Levelt. “De aandacht die een baby dan heeft voor wat de ouder zegt is ook heel belangrijk. Daardoor kan de baby namelijk gaan leren. Als een baby iets aanwijst en de ouder zegt: ‘Ja, dat is een kopje,’ dan leert die baby een woord. Maar als je niet zit op te letten, mis je de kans om je kind dat te leren.’’
Volgens Levelt is het probleem wijdverspreid. “Alle ouders, in alle lagen van de bevolking, worden afgeleid door hun telefoon. Dat is echt iets waar we ons zorgen over moeten maken. Het verstoort namelijk de interactie en je ziet niet dat je baby aandacht wilt. Er zijn inmiddels steeds meer studies die aantonen dat dit effect niet alleen de taalontwikkeling raakt, maar ook de hechting tussen ouder en kind. Er zijn ook al metingen die laten zien dat de woordenschat een beetje achteruitgaat. Dat is wel echt iets waar we op moeten letten.”
Geen reactie
Een bekend experiment dat de impact van afwezige interactie illustreert, is het Still Face Experiment. In dat psychologische onderzoek reageert een moeder eerst normaal op haar baby, maar blijft daarna ineens stil. De baby raakt binnen de kortste keren van streek. Dat laat zien hoe afhankelijk kinderen zijn van interactie en feedback.
Zelf probeert Levelt al langer financiering te krijgen voor een interdisciplinair onderzoek naar de impact van smartphonegebruik op jonge kinderen en hun taalontwikkeling. “Ik wil dat samen doen met biologen, psychologen en pedagogen.”
Baby als gesprekspartner
Dat babypraat werkt, blijkt ook uit hoe baby’s zélf die manier van praten uitlokken. “Ze reageren enthousiast op IDS, en dat vinden ouders leuk. Dus gaan ze het herhalen,” zegt Levelt. Er ontstaat een soort dansje: de baby geeft een signaal, de ouder reageert en de baby praat weer terug. De sociale feedbackloop is dus wederzijds en essentieel voor leren: de baby stimuleert de ouder, net zoals de ouder de baby stimuleert.
‘‘Ouders vindt het net zo leuk om aandacht van de baby te krijgen als andersom’’
Toch zal babypraat niet helemaal verdwijnen. “Je ziet het in allerlei talen en culturen, zelfs sommige dieren doen het.” Maar Levelt maakt zich wel zorgen over hoe vaak het tegenwoordig wordt onderbroken. “Mijn grootste advies aan ouders? Doe die telefoon weg tijdens momenten met je baby. Als je niet zit op te letten mis je misschien wel de kans om je kind iets waardevols te leren.’’