Van spontaan naar McDonalds gaan met vrienden tot alleen in de keuken calorieën tellen: het is een typische ontwikkeling van een eetstoornis. Deze psychische stoornis kan echter al bij een voorafgaande fase beginnen, zonder de voedselgerelateerde klachten. Greta Noordenbos vertelt dan ook: “Je begrijpt een eetstoornis veel beter als je weet wat erachter ligt.”
Greta Noordenbos, universitair docent klinische Psychologie aan de Universiteit Leiden, doet onderzoek naar hoe anorexia en boulimia kunnen ontstaan, door naar de verschillende fases van een eetstoornis te kijken. Hiervoor doet Noordenbos veel aan kwalitatief onderzoek. “Ik heb heel veel mensen geïnterviewd. Met name mensen met een eetstoornis zelf, maar recent ook behandelaars en ouders. Zo kan ik duidelijk inzicht krijgen in wat er binnen die fases van een eetstoornis gebeurt.”
Verschillende fases
Volgens Noordenbos is de ontwikkeling van een eetstoornis een opeenvolging van 4 verschillende fases. “Het begint met een voorafgaande fase, waarbij er achterliggende problemen zijn”, legt Noordenbos uit. “De tweede fase is het begin van de eetstoornis waarbij er eigenlijk vooral positieve gevoelens komen kijken. Het is immers motiverend als het afvallen lukt.” Het is de derde fase in een eetstoornis waarbij negatieve klachten opkomen, volgens Noordenbos. Vermoeidheid en sociale isolatie kunnen immers voor somberheid zorgen. Noordenbos vervolgt: “De laatste fases bestaan uit het behandelen en daaropvolgend, als het goed is, herstel.”
“Een eetstoornis kan dienen als coping”
Greta Noordenbos
De fase die vóór de eetstoornis al speelt, is eigenlijk heel bepalend. “In die voorafgaande fase kunnen al psychische problemen aanwezig zijn. De eetstoornis kan dan gaan dienen als een soort coping: het werkt als een oplossing voor onderliggende problemen.” Veel patiënten met een eetstoornis hebben dan ook al last van perfectionisme, depressie of trauma. Het zijn de eigenschappen van een eetstoornis die het zo bruikbaar maken als coping voor dieperliggende probleem. “Je kunt alles wat je eet controleren. Als het in je hoofd dan zo’n chaos is, kan dat rust geven.”
Preventie en behandeling
Deze informatie is belangrijk voor zowel het begrijpen als het behandelen van een eetstoornis. “Als je namelijk op tijd bent met het signaleren van deze mentale problemen, zou dit een eventuele eetstoornis kunnen voorkomen”, vertelt Noordenbos. “Het onderzoeken van die eerste fase in de eetstoornis doe ik dus ook echt met het oog op preventie.”
“Achterliggende problemen moeten worden aangepakt bij het behandelen van een eetstoornis”
Greta Noordenbos
Als de eetstoornis toch naar voren is gekomen, is het alsnog belangrijk om de achterliggende redenen mee te nemen in het behandelen. “Als het zo is dat er bijvoorbeeld depressie speelt, moet ook dit aangepakt worden bij de behandeling. Bij het herstellen van de eetstoornis bedoelen we dus niet alleen dat iemand weer op gezond gewicht is. Ook de achterliggende problemen moeten verholpen zijn, anders is de kans op een terugval zo groot.”
Oorzaak of gevolg?
Bij eetstoornissen kan het soms lastig zijn om oorzaak en gevolg uit elkaar te houden. “Als er naast een aandoening, zoals depressie, nog een andere aandoening aanwezig is, zoals een eetstoornis, wordt dit comorbiditeit genoemd”, vertelt Noordenbos. Zo is bij 50% van mensen met een eetstoornis ook depressie aanwezig. “Er kan depressie voor de eetstoornis aanwezig zijn en dan kan een eetstoornis als coping gebruikt worden. Maar het kan ook zijn dat een persoon depressief wordt van de eetstoornis zelf. De rigiditeit en de constante drang en dwang kunnen een persoon namelijk somber maken. Om dit onderscheid te maken, is het dus belangrijk om naar die voorafgaande fase te kijken: waren er toen al klachten van depressie?”
Bij het begrijpen, behandelen en voorkomen van eetstoornissen blijkt het onderzoeken van de voorafgaande fase van een eetstoornis dus cruciaal. “Als je eetproblematiek wilt voorkomen, moeten onderliggende problemen op tijd worden aangepakt”, vertelt Noordenbos. “Het is dus belangrijk om te kijken wat erachter schuilt: een eetstoornis is eigenlijk het topje van de ijsberg.”