Een tijd waarin geopolitieke spanningen oplopen en militaire machtsverhoudingen verschuiven, is ook voor de wetenschap interessant. Dr. Malte Riemann is onderzoeker en universitair docent. Hij vertelt over zijn eigen recente publicaties omtrent huurlingen en duidt de rol van veiligheidswetenschappen in een turbulente tijd.
Complexe onderwerpen zoals huurlingen en private militaire aannemers, zoals de Wagner Group in Afrika en Oekraïne, zijn lastig te vangen in één specifieke wetenschapstak. Dr. Riemann ziet het dan ook bij uitstek als een multidisciplinair vakgebied. “Dit soort onderzoek is een mix van historische sociologie, International Relations, en Security Studies (of veiligheidswetenschappen). Historische sociologie kijkt naar de interactie binnen staten. Voor het oorlogsvoering met een groot leger was meer bureaucratie nodig, soldaten moesten immers betaald worden, eten en onderdak hebben. Deze bureaucraten vormden de contour van de manier waarop de moderne staat gestructureerd is. International relations verdiept zich vervolgens in de manier waarop staten met elkaar interacteren op het gebied van buitenlandse inmenging in hun conflicten. Daarbovenop komt het Security perspectief, waar huidige vrede- en veiligheidssituaties gespiegeld worden aan historische fenomenen.”
Dr. Riemann onderzoekt en publiceert dus op de onderzoeksgebieden van International Relations en Safety– en Security gerelateerde onderwerpen. Ook is hij werkzaam voor de Universiteiten van Reading en Leiden. Afgelopen jaar publiceerde hij ‘The mercenary concepts conditions of possibility: effeminacy, modernity and the international’ (2024), waarin de maatschappelijke rol van huurlingen en de rol van de staat vanuit een historisch perspectief beschouwd wordt. Ook werkte hij mee aan het recent gepubliceerde ‘Mercenaries and Security Contractors in the 21st century. The past and Future of Private Force’ (2025).
Afschrikken
De veiligheidswetenschappen zitten dus in de lift. Door de toenemende militaire spanningen tussen de Verenigde Staten, Rusland en Europa is er weer meer interesse in dit onderzoeksveld, ziet ook Dr. Riemann: “Interesse in dit soort fenomenen binnen veiligheidswetenschappen komt vaak in golven. Van origine komt Security Studies uit een wat traditionelere, klassieke benadering van veiligheid, namelijk het ‘securitizen‘ of beveiligen van een staat. Dit wordt opgevolgd door een kritischere golf die ook de nadelen ziet van een veiligheidssysteem waarin de staat centraal staat.” Dit soort golven nemen bijvoorbeeld ook migratie of sociaal-economische factoren mee in hun kijk op veiligheid.
Inmiddels zijn we in een nieuwe, maar toch bekende, golf beland, aldus Dr. Riemann. “Deze golf heeft weer meer aandacht voor klassieke, ‘harde’ veiligheid. Hoe schrik ik een vijand af, denk aan klassieke ‘Deterrence Theory’.” Dr. Riemann is zelf kritisch op deze ontwikkeling. Hij vindt dat er teveel met een ‘koude Oorlog-mentaliteit’ naar de huidige geopolitieke situatie gekeken wordt. “Er wordt te gelimiteerd gedacht over de uitdagingen van deze tijd. Het is meer dan Rusland versus Amerika of Europa. Het is een breder en complexer vraagstuk dan vroeger, onder anderen door een minder bilateraal wereldtoneel, kleinere overheden en de private sector die dat gat opvult.”
‘Corporatization’
In de toekomst moeten de veiligheidswetenschappen, volgens Dr. Riemann, dus met een breder perspectief kijken naar de problemen van deze tijd. Bijvoorbeeld, vanuit een sociologisch perspectief. Hij ziet vanuit dat onderzoeksveld dus neoliberalisme, het verkleinen van de overheid en daaruit voorkomende ‘corporatization‘ aan als een pijnpunt. Het privatiseren van overheidstaken leek in veel westerse landen de norm, maar stuit ook daar op genoeg verzet. Ook in de veiligheidssector heeft de private markt een vitale rol in handen gekregen. Vanuit de wetenschapstakken van Dr. Riemann is hier dan ook genoeg kritiek op.
Ook hijzelf heeft sterke bedenkingen bij teveel private inmenging. Macht bij de centrale overheid is in zijn ogen nog altijd een ‘lesser evil’, dan de privatisering die nu heeft plaatsgevonden. “In het onderzoek dat ik de afgelopen jaren deed, komen vooral de kwalijke praktijken van huurlingen en private bedrijven naar boven. Daar heeft die militaire privatisering tot geleid.”