De invloed van sociale media op tieners is een van de meest besproken thema’s van deze tijd. De wetenschap is verdeeld, maar over de daadwerkelijke impact bij jongeren kan ontwikkelingspsycholoog Steven Pont helder vertellen. Hij ziet met eigen ogen de gevolgen: “Elk jaar zonder sociale media brengt tieners dichter bij de echte wereld.”
Steven Pont is ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut. Via zijn platform Nul18 ondersteunt hij scholen bij het versterken van hun pedagogische cultuur. Hier werkt hij samen met verschillende experts die gespecialiseerd zijn in de begeleiding en opvoeding van kinderen en jongeren van nul tot achttien jaar. Zelf is Pont nauwelijks actief op sociale media. “Ik heb niet het idee dat het iets aan mijn leven toevoegt,” zegt hij. En dat is geen toeval: “Er is een hele industrie actief die nadenkt over hoe je kinderen van twee of drie jaar zo lang mogelijk online houdt. Want dáár wordt het geld verdiend.”
Dat verdienmodel heeft volgens Pont een prijs. “Het gaat helemaal niet goed met pubers. Rond de 40% zegt: het gaat niet goed met mij. En de grootste klacht is eenzaamheid.” Niet verrassend, vindt hij: “Pubers zitten soms al zes à zeven uur per dag op hun telefoon. Dat leidt tot een gebrek aan sociale vaardigheden en werkelijke verbinding.”
“Alles wat je vijf uur per dag doet heeft effect op je. Als je vijf uur per dag gaat tennissen, heeft dat ook effect op je tennissen”
Steven Pont, ontwikkelingspsycholoog
Zwakke sociale vaardigheden
Offline sociale vaardigheden ontwikkelen gaat volgens Pont steeds moeilijker. “We zien dat jongeren zich steeds lastiger staande houden in de offlinewereld. Onlinegedrag kun je namelijk niet zomaar overbrengen naar de offlinewereld. Een vriendschapsverzoek sturen is iets anders dan een gesprek aanknopen op het schoolplein.”
Naast sociale vaardigheden wijst Pont op andere risico’s: verslaving en een vertekend zelfbeeld. “Het lijkt alsof iedereen een leuker leven heeft dan jij. Je ziet niemand in joggingbroek met een zak chips op de bank; alleen maar mensen op feestjes. Die fear of missing out bestaat niet voor niets. Jongeren creëren een ‘false self’: ze voelen zich van binnen niet vrolijk, maar lachen op elke foto.”
“Alles wat je vijf uur per dag doet, heeft effect,” zegt Pont. “Als je vijf uur per dag gaat tennissen, heeft dat ook effect op je tennissen.” Die effecten zijn te zien in het brein. “De concentratie vermindert. Terwijl langdurige focus juist nodig is om te leren.” Herstel is volgens Pont mogelijk dankzij neuroplasticiteit, maar: “Gedrag afleren is veel moeilijker dan nieuw gedrag aanleren. Zeker als er een verslavende werking in het spel is.”
Digital detox
Een social-mediaverbod tot 15 jaar kan volgens Pont helpen, al vindt hij de grens aan de lage kant. “Elk jaartje zonder sociale media beweegt je meer in de werkelijke wereld dan in de sociale-mediawereld.” Hij verwijst naar richtlijnen van de World Health Organization, die voor jonge kinderen maximaal twintig minuten schermtijd per dag adviseren. “En voor kinderen tot twee jaar: nul.”
“De ouders van nu zetten de pot snoep op tafel”
Steven Pont, ontwikkelingspsycholoog
Toch is een volledige digitale detox onrealistisch. “Je kunt stoppen met roken of gokken. Maar sociale media zijn verweven met het dagelijks leven, dat is hetzelfde verhaal als met obesitas. Je moet wel eten. En dus zul je moeten leren reguleren.” Daar ligt volgens hem een grote rol voor ouders. “Zij moeten begrenzen, en binnen die grenzen interesse tonen. Ga naast je kind zitten als hij een spelletje speelt. Reguleer samen, onder jouw regie, niet onder die van het kind. Regie en reguleren: dat is niet voor niets dezelfde stam.”
Pont benadrukt het belang van ‘modeling’: je aanpassen op de figuren waar je tegenop kijkt. “Ouders vervullen vaak de functie van rolmodel. En als ouders veel op hun telefoon zitten modelleren kinderen daar natuurlijk hun leven ook naar. Dat is wat ze hun helden zien doen.”
Over de toekomst is Pont zowel hoopvol als bezorgd. “De ouders van nu zijn ‘digital immigrants’: ze wisten niet goed hoe ze met die digitale wereld moesten omgaan. Ze zetten de pot snoep op tafel. De volgende generatie zou zich daarvan bewuster kunnen worden.” Maar tegelijkertijd vreest hij verdere technologische ontwikkelingen. “Zolang er geld te verdienen valt, zul je activiteiten op dat gebied zien, ongeacht de negatieve invloed op de mens.”