interview
Lachen om absurditeit: humor als copingmechanisme
17 - 05 - 2024
Renée Smeets
Pre-masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media

Angst voor de dood, klimaatproblematiek en afwezigheid van absolute richtlijnen in het leven: je kan er op verschillende manieren mee omgaan. Voor veel Gen Z’ers is humor die manier. Thom Hamer onderzoekt de voor- en nadelen van absurdistische humor als copingmechanisme. ‘’Op therapeutisch vlak is weinig aandacht voor existentiële problemen.’’

Sinds 2021 is Hamer (1994) PhD-kandidaat aan Cardiff University en University of Southampton. ‘’In mijn optiek worstelt iedereen met de absurditeit van het leven. Binnen mijn onderzoek houdt dit in dat het leven geen absolute richtlijnen heeft: niemand vertelt ons met zekerheid hoe we moeten leven. Humor is een manier om met deze onzekerheid om te gaan.’’

Thom Hamer

Hamer onderzoekt wat de samenleving van deze humoristische levenshouding kan leren. Het voornaamste doel hiervan is een bijdrage te leveren aan de benadering van existentiële problematiek in de psychologie: ‘’Existentiële problemen worden in de psychotherapie vaak gezien als een soort denkfout. Om mensen op therapeutisch vlak beter te helpen, moeten we deze problemen en bijbehorende copingmechanismen serieuzer nemen’’, aldus Hamer. Hiervoor maakt de onderzoeker tijdens een jarenlange literatuurstudie een tocht langs filosofische publicaties.

Hamer onderscheidt twee soorten absurdistische humor: ‘’Nonsenshumor trekt iets volledig uit zijn verband. De punchline volgt hierbij niet op de set-up van de grap. De tweede vorm is humor als reactie op de absurditeit van het leven. Grappen over de dood zijn hiervan een voorbeeld.’’ Vooral Gen Z’ers zijn hier goed in. TikTok staat vol video’s van jongeren die ironisch doen over dode vaders, onbetaalbare studieschulden en naar de frontlinie gaan voor oorlog: grappen die voor oudere generaties vaak onnavolgbaar zijn. 

Waarom is absurde humor juist onder Gen Z’ers populair?
‘’Dat heeft waarschijnlijk te maken met een groeiende onzekerheid en bepaalde mate van uitzichtloosheid: jongeren stevenen af op een toekomst met een studieschuld, klimaatproblemen en een onbetaalbare huizenmarkt. Dit sombere toekomstbeeld vormt een probleem zonder directe oplossing, wat zorgt voor angst. Mensen zoeken een manier om hiermee om te gaan, dus wat je kan doen als copingmechanisme: erom lachen.’’

Hoe werkt dit copingmechanisme?
‘’Door humor te gebruiken, neem je mentaal afstand van het probleem dat angst creëert en leid je de aandacht hiervan af. Humor is dus een manier om angst te reguleren. Wanneer je lacht om de absurditeit van het leven, dissocieer je jezelf van de emoties die gepaard gaan met deze absurditeit.’’

Een nadeel van deze houding is volgens jou dat mensen problemen als frivool afschilderen. Waarom is dat een schaduwkant van dit copingmechanisme?
‘’Ondanks dat absolute richtlijnen ontbreken in het leven, verlangen mensen wel naar deze zekerheid. Er is dus een existentieel probleem waar nooit een oplossing voor komt. Door hierom te lachen, doe je systematisch afstand van dit verlangen en neem je dit niet serieus.’’

Waarom moet je dat verlangen serieus nemen?
‘’Over het algemeen hechten mensen waarde aan een waarachtig leven. Daarvoor moet je zowel het gebrek aan richtlijnen in het leven erkennen, als het verlangen hiernaar. Frivoliteit vormt een gevaar hiervoor. Daarnaast creëert het wegdrukken van het verlangen op zichzelf weer nieuwe problemen.’’

Toch stel je in jouw onderzoek dat een humoristische levenshouding ook een positieve kant heeft. Wat is het grootste voordeel van absurde humor?
‘’Humor zorgt voor een bepaalde solidariteit binnen de samenleving. Iedereen heeft een absurd leven en moet omgaan met bijvoorbeeld de onzekerheid van de dood. Het helpt om daar samen om te lachen en onzekerheid zo te relativeren. Dat zorgt namelijk voor verbinding, wat heel waardevol is.’’

Wanneer is jouw onderzoek geslaagd?
‘’Ik hoop vooral dat existentiële problemen meer geïntegreerd worden in de psychologie. Hier is op therapeutisch vlak, in tegenstelling tot trauma’s en stoornissen, namelijk weinig aandacht voor. Terwijl: het conflict tussen verlangen en realiteit is een breed gedeeld probleem in de samenleving waar iedereen mee moeten dealen. Dat moet vaker worden belicht.’’

De SWW-DTP2– beurs financiert het humoronderzoek en speelt daarmee voor Hamer een belangrijke rol in de uitvoering hiervan. 

17 - 05 - 2024 |
Renée Smeets
Pre-masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media