“Vaak wordt kwantum beschreven als iets spookachtigs of onzekers. Een van de eerste wetenschappers die bezig was met kwantum, Albert Einstein, gebruikte die term zelfs. Alleen merken we dat het eigenlijk weinig doet met de publieke betrokkenheid”, zegt Cramer. Dit zijn wel woorden die wetenschappers graag gebruiken bij het beschrijven van kwantum. De wetenschap van kwantum en de technologieën die erdoor mogelijk gemaakt worden staan namelijk nog in de kinderschoenen. Hierdoor is er nog veel onzekerheid over wat de toepassingen gaan zijn.

Er is nog veel onderzoek nodig om hier meer duidelijkheid in te krijgen. Cramer: “Mensen willen graag een duidelijk standpunt dat ze in kunnen nemen. Ze willen eigenlijk dat het standpunt al voor hen is bepaald. Het is goed of slecht. Ik ben er voor of tegen. Dat is iets wat voor de wetenschapscommunicatie over kwantum nogal lastig is, want dat kunnen we vaak nog helemaal niet zeggen. We weten nog niet precies wat je er mee kan of wanneer het komt, maar soort harde antwoorden willen mensen wel vaak weten.”

“We weten het nog niet, maar de mensen willen wel de antwoorden”

Julia Cramer, universitair docent Quantum & Society op de universiteit Leiden.

Metaforen

“Het gebruik van metaforen kan veel helpen. Mensen kunnen zo de complexe wereld van kwantum relateren aan iets in hun eigen leven. Dit helpt wel met het begrip, maar ook hier verwachten we het verschil te zien tussen wetenschappers en het bredere publiek. Voor het publiek zijn metaforen fijn om dingen te vereenvoudigen. Wetenschappers gebruiken deze misschien juist liever niet, omdat een metafoor nooit echt klopt en dingen vaak generaliseert. We verwachten dus dat er een groot verschil zit in de manier hoe wetenschappers willen communiceren en wat het publiek juist wil horen.”

Interesse

Het is ook niet makkelijk om als wetenschapper te weten wat aanslaat bij het grote publiek. Het is namelijk niet vanzelfsprekend dat je als wetenschapper in gesprek bent met de mensen die je probeert te bereiken. Vaak krijg je nooit iets te horen van de mensen die je stukken lezen of naar jouw nieuwsstukje kijken. Cramer: “Nu komt de communicatie nog vaak vanuit de wetenschap, waarbij deze voornamelijk als zender werkt. Idealiter zou dat niet zo zijn. We zien liever een dialoog tussen de wetenschap en het publiek, waarbij het publiek ook actief meedoet. Dit is lastig om te bereiken bij kwantum, want hiervoor moet het publiek ook uit zichzelf interesse hebben en met vragen komen.”

Dat wil niet zeggen dat er niet zo nu en dan mogelijkheden langskomen om deze dialoog op te starten. Zo werd er bijvoorbeeld twee jaar geleden, toen Leiden de City of Science was, een buurtevenement georganiseerd over kwantum. Dit werd erg goed bezocht en veel mensen waren geïnteresseerd in de ontwikkelingen in kwantum technologie. “Dat succes kwam ook grotendeels omdat het niet door wetenschappers georganiseerd werd”, zegt Cramer. “De buurtvereniging die voor City of Science iets met kwantum wilde doen is naar ons toe gestapt.”

Normaal zijn het de juist de wetenschappers die om hulp vragen bij Cramer en haar collega’s: “Het is voor wetenschappers die in onze bubbel op de universiteit zitten best lastig om te weten wat mensen aanspreekt, dus de activiteiten die wij organiseren zijn meestal minder bezocht door mensen die nog niets wisten over kwantum. Organisaties als een buurtvereniging hebben een veel beter beeld van wat aanslaat bij de mensen. Wanneer zij iets organiseren en wij, als wetenschappers, helpen om de kennis te leveren, is er waarschijnlijk een veel grotere kans van slagen.”

Evenementen waarbij de wetenschappers fungeren als kennisbron en niet als organisatoren zijn dus misschien een van de manieren om de dialoog tussen de wetenschap en het publiek op gang te laten komen.