12 april 2023: Dutch Overshoot Day. De dag waarop de Nederlanders de biocapaciteit hebben gebruikt die voor een jaar beschikbaar is. Anders gezegd: als iedereen op aarde zou leven als in Nederland, zouden 3,6 aardes nodig zijn. Hans Dagevos, onderzoeker bij Wageningen Economic Reasearch, is bezorgd.

Als Hans inbelt in onze meeting ziet hij er vrolijk uit. Een brede lach en vriendelijke ogen staan op mijn beeldscherm. We hebben de drie kwartier die erna volgen een serieus, maar toch erg leuk gesprek. ‘Ik werk dus bij Wageningen University en Research en ik ben consumptiesocioloog. Ik houd me veel bezig met de consumptie van eten, maar waar wij het nu over gaan hebben, zal waarschijnlijk breder zijn.’ Hij vertelt dat hij vandaag een online congres volgt in Brussel, “Beyond Growth”.  ‘Er gebeurt van alles op dit moment op het terrein van overconsumptie, je hebt een goed onderwerp te pakken.’

Volgens Dagevos is overconsumptie rond voedsel alles wat we te veel boven de richtlijn van een goede voeding eten. ‘De richtlijn voor het eten van vlees is maximaal 25 kilo per persoon per jaar, terwijl we circa 38 kilo per persoon per jaar eten. Alleen daar al is overconsumptie dus gigantisch.’

En als we het niet alleen over eten hebben, hoe geldt dit voor andere zaken?
‘Er is uiteraard veel meer dan dat. Het geldt eigenlijk voor alles wat we doen. Kleding is een herkenbaar voorbeeld, maar ook ons waterverbruik en mobiliteit. De “Overshoot Day” laat zien dat we na een derde van het jaar aan onze limiet zitten. We leven dus twee derde boven onze stand.’

Dagevos stelt dat hoe wij nu leven niet houdbaar is. ‘Het heeft te maken met marketing en reclame. We hebben een bepaald normen- en waardepatroon gecultiveerd en dat wordt over de hele wereld geëxporteerd. Zodra je het wat beter hebt, ga je vlees eten. Daar zit culturele emigratie achter, een ideaalbeeld. We hebben onszelf veel te lang gerustgesteld, door de politiek en onze medemens. De wetenschap weet al meer dan 25 jaar dat zo leven niet uit kan.’

Het klinkt allemaal wel een beetje pessimistisch?
‘Ja het zal een hele kluif worden om het sociaal-culturele aspect waar we het hier over hebben, om te buigen. Er zullen andere drijfveren moeten komen, zoals klimaat. Beleidsmakers, directeuren en politici moeten het anders gaan doen. Het is duidelijk dat de patronen, zoals we de afgelopen 50 jaar over de wereld hebben geëxporteerd tot op de dag van vandaag, dat die niet leiden tot een wereld die leefbaar blijft.’

Wat is uw persoonlijke doel met het onderzoek dat u doet? Heeft u een hoop of wens?
‘We weten niet precies hoe de wereld eruit gaat zien. We hebben geen alternatief beeld. We hebben stukjes en beetjes. Wat ik vooral fascinerend vind, is dat dit een van de onderzoeken is, waar we heel weinig antwoorden hebben. We hebben heel veel vragen, maar nog heel weinig antwoorden. Ik kijk of ik tot aantrekkelijkere antwoorden kan komen. Die aantrekkingskracht hebben voor beleid, bedrijven, burgers of alle drie. Ik neem geen besluiten. Als onderzoeker laat ik zien hoe dingen in elkaar zitten, hoe dingen veranderen. Ik breng samenhang aan.’

 Waar kan de ‘normale consument’ mee beginnen als hij wil consuminderen?
‘Begin met het zoeken van tips, via Youtube of Instagram. Volg het nieuws over bijvoorbeeld “Overshoot Day”. Maak afspraken met jezelf of geliefden. Zoek iets wat je kan verantwoorden en wat vol te houden is. Waar je lol aan beleeft of energie uit put. Ik zelf koop dit jaar maximaal zes nieuwe kledingstukken. De teller staat nog steeds op nul, dus dat ga ik makkelijk halen.  Maar je kan ook afspraken maken met anderen. Dat helpt vaak om je te committeren.’