‘Roddeljournalistiek is net als fastfood: slecht maar zó lekker’

Roddelen doen we allemaal (CC BY 3.0)
11 - 06 - 2023 ► 13:57



Elke avond stipt 18:35 begint Shownieuws op SBS6. Een groot deel van de uitzending bestaat uit het bespreken wat bekendheden uitspoken. Mocht je willen weten wat Gerard Joling heeft ontbeten? Blijf kijken! Roddeljournalistiek doet het op online kanalen ook goed. Waar komt onze fascinatie voor bekendheden vandaan en wordt ‘juice’ de nieuwe journalistieke norm?

Van de nieuwe kledinglijn van Nikkie Plessen, tot de rechtszaak over ‘gecremeerde kroket’ Rachel Hazes. Elke poep en scheet uit het dagelijkse leven van bekendheden wordt tijdens een gemiddelde uitzending van Shownieuws door meer dan 400.000 mensen bekeken. Bij Shownieuws blijft het niet. Ook in tijdschriften, op YouTube-kanalen, TikTok-accounts en Instagrampagina’s staat het vol met de laatste roddels.

Veel moeite hoef je niet te doen. Het vinden van de laatste roddels blijkt in je dagelijkse routine te zijn verweven. Kranten en zelfs nieuwsmedia rapporteren dagelijks waarvan je op de hoogte moet zijn in celebrity-land. In de psychologie zijn er twee stromingen die roddelen over bekendheden kunnen verklaren: verbinden en vergelijken.

Gepromoveerd media-psychologe Monique Timmers, werkzaam bij de afdeling Communicatiewetenschap van de UvA, steekt van wal: ‘Er zijn twee stromingen in psychologie die roddelen over bekendheden kan verklaren. Enerzijds is roddelen een manier om sociale normen te bevestigen en om verbinding te leggen binnen een groep. Bekendheden herken je als een soort kennissen. Ook al ken je ze niet persoonlijk, ze zijn onderdeel van je maatschappelijke kring door het contact in de krant, op televisie of op je telefoon. Het gedrag van bekendheden staat uitvergroot op het toneel, wat het ‘wij-zij-denken’ bewust en onbewust aanmoedigt.’

Roddelende oma’s
Anderzijds worden bekendheden ook gebruikt om te vergelijken, vertelt Timmers. Hierbij moet je denken aan de status van bekendheden. ‘Zij hebben vaak een vorm van aanzien en jaloersmakende bezittingen. Zo heeft je idool een kast van een huis of heeft je favoriete voetballer een prachtige partner.’

Timmers concludeert: ‘Even cru gezegd; je voelt je beter over jezelf wanneer het slechter gaat met de persoon waar jij jaloers op bent.’ Er wordt wel eens geclaimd dat je met sociale media in een soort bubbel komt te leven. Toch blijft verbinding hierin volgens Timmers belangrijk. ‘We zijn en blijven groepsdieren, media leren daar gewoon een rol in te spelen.’

Die rol kan veel verschillende vormen aannemen. Waar ouders vroeger de roddelbladen als de Privé en de Story lazen, kun je nu 24/7 weten welke BN’er nu weer ruzie heeft met diens ex. Deze ontwikkeling is recent en staat beter bekend als ‘juice’. Realityfbi is één van deze kanalen. Voor privacy redenen blijft de beheerder van het account liever anoniem. Desondanks wilde het account wel antwoord geven op een aantal vragen, met als resultaat een uniek kijkje in de roddelkeuken.

Wederhoor
Met bijna honderdduizend volgers weet het account als geen ander waarom de wereld van juice echt zijn charme heeft. ‘Mensen houden ervan alles te weten over een ander. We zijn van nature nieuwsgierig en willen graag op de hoogte zijn van het mysterieuze en onbekende leven van BN’ers. Het is in mijn ogen niks anders dan hoe onze ouders vroeger roddelbladen lazen. Hoewel op een andere manier voedt het dezelfde nieuwsgierigheid.’ Op de vraag of juice schadelijk kan zijn door de overheersende negatieve roddels die worden verspreid antwoord het kanaal stellig. ‘Mijn volgers zijn meer dan capabel om zelf een mening te kunnen vormen over de lading van een bericht dat ik post.’

Media-psychologe Timmers laat zich ook uit over de juice trend. Zorgelijk vindt ze de juice ontwikkelingen niet per se. Ze vindt het eerder interessant: ‘Het is helemaal niet gek dat een juice koningin als Yvonne Coldewijer ons zo trekt. Ze neemt de roddelverslagen op vanuit haar woning, je wordt als publiek betrokken door interacties via mailverkeer en comments en ze denkt hardop met jou als kijker na.’ Het is dus bijna alsof je aan de keukentafel zit met een vriendin concludeert de psychologe. BN’ers komen zo dichtbij: jij kent de BN’er in kwestie en Yvonne ook. Er samen over roddelen schept gek genoeg een band. Het is bijna te vergelijken met fastfood zegt Timmers met een lach. ‘Je weet dat het slecht is, maar soms is het zó lekker.’ Zoals Timmers al bevestigde is er an sich niks mis met ongegeneerd genieten van wat juice.

Onzin
De vraag is echter waar de plek voor de journalistieke fastfood binnen de traditionele media komt te liggen. Internetjournalist Peter Olsthoorn heeft de ontwikkelingen in juice op het internet maar al te goed meegemaakt. Als één van de eerste journalisten op het web ziet hij de grens tussen entertainmentjournalistiek en traditionele journalistiek vervagen.

‘Er wordt gewoon veel onzin verspreid. Via algoritmes krijgen mensen deze leugens meer te zien en ik heb ook het idee dat deze roddels sneller geloofd worden.’ Het vak van journalisten waar Olsthoorn deel van is, verandert. ‘Media maakt een sterk onderscheid tussen ‘need to know’ informatie en ‘nice to know’. Veel wat je tot je neemt, waaronder roddels, bestaan uit leuke weetjes.’ Traditionele media zoals de Volkskrant die claimen niet mee te bewegen in de ‘nice to know’ trend houden zichzelf voor de gek. Ook zij doen aan mediasering van entertainment.’ Niet raar vindt hij, want er moet brood op de plank komen.

Zelf is hij ook niet heilig. Als een voorloper op de juicekanalen richtte Olsthoorn leugens.nl op en pitchte dit bij de grote namen. Deze weigerde het concept, destijds hadden ze geen interesse in dergelijke roddeljournalistiek. Hierover zegt hij: ‘In zekere zin verander ik dus naar het gevraagde, al ben ik er niet altijd trots op. Leugens.nl is het slechte onderdeel van mijn journalistieke karakter.’

Hersencellen
Tot nog toe zijn er geen regels in de juice-journalistiek. De uitspraak in de rechtszaak tussen Yvonne Coldewijer en Rachel Hazes vormt één van de eerste raamwerken voor het roddelen in de journalistiek. Hierover zegt Olsthoorn: ‘Regels zijn nodig, maar ook lastig in dit vakgebied.’ Kunnen we dan niet een sociale norm hanteren? Iets in het kader van wat u niet wilt dat u geschiedt doe dat ook een ander niet? ‘Niet echt’ zegt Olsthoorn. ‘Journalistiek is er ook om misstanden aan het licht te brengen. De onderzoeken die bijvoorbeeld naar wielrenner Armstrong zijn uitgevoerd gun ik mezelf ook niet, maar ze zijn wel nodig om de journalistiek kritisch te houden. Hier een balans in vinden is een ontzettende uitdaging.’

De juice trekt de internetjournalist verder niet. Olsthoorn is journalist van aard en naar zijn eigen zeggen ‘kent hij niet anders’. Toch baart de entertainmentjournalistiek hem enigszins zorgen. Op de vraag of Olsthoorn een plek voor zichzelf ziet weggelegd in de journalistieke wereld waar juice een prominent onderdeel in wordt, blijft het erg lang stil. ‘Een medium waar ik al tientallen jaren werkzaam ben heeft mij laatst ontslagen, omdat de focus van mijn producties niet kort en sensationeel genoeg waren. Dat is ontzettend zonde voor de ‘serieuze’ journalistiek. Ik zou de juicekanalen mede hierdoor best willen verbieden, het zal ons een hoop hersencellen besparen.’

 

Rolmodellen en inspiratie
De dominantie van celebrity-nieuws in ons dagelijks leven is volgens onderzoekers Annik Dubieden en Thomas Hanitzsch te danken aan drie ontwikkelingen in de hedendaagse maatschappij: individualisering, sociale herwaardering en mediasering.Volgens onderzoekers Dubied en Hanitzsch betekent individualisering dat je in het huidige sociale klimaat niet langer geboren wordt met een identiteit, maar dat je deze vormt door zelf je interesses te ontwikkelen. Dit wil zeggen, dat ondanks je de zoon bent van een timmerman heb je in deze maatschappij de kans om je eigen identiteit te vormen.Sociale klassen staan niet meer vast en de pool om identiteit te vormen naar interesses groeit. Ieder individu kan en mag aan eigen behoeften van individualisering voldoen, waardoor er zelfs in de mainstream nieuwsmedia een plek is voor celebrity-nieuws.
Hiernaast is een trend van ‘zelfexpressie’ gaande, ook wel sociale herwaardering genoemd. Nieuwe prioriteiten ontstaan en onderwerpen als gendergelijkheid, levensstijl vrijheid en autonomie zijn populair. Nieuws dat beroemdheden tentoonstelt laat voorbeelden zien in levensstijlen, keuzes en identiteiten waarmee individuen zich kunnen identificeren. Zij vormen rolmodellen en kunnen een vorm van inspiratie bieden aan nieuwsconsumenten.Ten slotte mediasering. Hier is de belangrijkste ontwikkeling dat men niet meer met de media leeft, maar hier ín begint te leven. Media is ondertussen overal, wat het onderscheiden van media en niet-media op zijn zachtst gezegd vaag maakt.

 

 

Lisa van Nieuwpoort



Geen reacties mogelijk.

artikelen van Lisa van Nieuwpoort:
‘Roddeljournalistiek is net als fastfood: slecht maar zó lekker’