achtergrondartikel
Poeptransplantaties: in opkomst, maar niet altijd succesvol
05 - 06 - 2023
Doortje

Bij sommige darmziekten hebben verkeerde bacteriën de overhand gekregen. Donorpoep kan dan genezing brengen, al is succes niet verzekerd. Er wordt nog volop onderzoek gedaan, ook naar de vraag welke ziekten er voor in aanmerking komen.”Ik weet zeker dat poeptransplantaties de toekomst zijn, waarschijnlijk in de vorm van een capsule. Vooral bij chronische darmziekten gaan deze transplantaties een heel groot deel van medische behandelingen worden.”

“Het klinkt vies, maar dat is het helemaal niet. We verzamelen de poep van een donor en wassen het als ware, zodat alleen de benodigde bacteriën overblijven. Daarna transplanteren we die bacteriën via neusmaagsonde naar de patiënt en hopen we dat deze gaan nestelen in het microbioom van de darm. Eerst vinden patiënten het vaak een vies idee, maar het is een smaak-en geurloze behandeling. Als de transplantatie succesvol is, leven sommige zieke mensen jaren langer dan voorspeld.” Dokter en PhD-kandidaat Marjolein Klaassen legt uit hoe een poeptransplantatie werkt. Ze doet onderzoek naar MDL ziekten voor het Massachusetts General Hospital in Boston. Daarnaast is zij verbonden aan Harvard en het Massachusetts Institute of Technology (MIT).

Onderzoek naar microbiomen
Klaassen heeft Geneeskunde in Groningen gestudeerd en daar is haar interesse in inflammatoire darmziekten (zoals de ziekte van Crohn) ontstaan. Het voornaamste onderdeel van haar promotieonderzoek is de analyse naar darmbacteriën, ook wel microbiomen. Van het begin tot het einde van het onderzoek is Marjolein verantwoordelijk. “We hebben een patiëntengroep die hun ontlasting verzamelt, zodat wij de aanwezige bacteriën kunnen analyseren. De DNA-volgorde van de bacteriën wordt allereerst bepaald. Daarna leg ik die informatie naast referentiedata, waarna ik hopelijk conclusies kan trekken over de aanwezigheid van bepaalde bacteriën, dus microbiomen in de darmen. Tijdens het analyseren kijk ik dan of er in de darmflora van de patiënt meer of minder van een bepaalde bacterie aanwezig is.”

“In onze darmen zitten miljoenen bacteriën. Door bijvoorbeeld antibioticagebruik of het eten van bedorven voedsel verstoor je ‘goede’ bacteriën. Meestal herstellen deze microben zichzelf, maar soms krijgen schadelijke bacteriën krijgen de overhand, waardoor de balans in het microbioom verstoort. Een duidelijk voorbeeld is iemand met de ziekte van Crohn. Als je lijdt aan deze ziekte, heb je last van ontstekingen en wondjes in de darmen.”

Natuurlijk ecosysteem
Daarnaast is Klaassen betrokken bij meerdere studies naar poeptransplantaties. De vrij nieuwe behandeling is in Nederland nog niet heel bekend. Ook uit onderzoek dat Klaassen voor het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) heeft uitgevoerd, blijkt dat het gebruik van darmmicrobiotica bij maag-, darm- en leverziekten nog in de kinderschoenen staat. Bij een poeptransplantatie wordt het verstoorde darmmicrobioom van een patiënt vervangen door het microbioom van een gezonde vrijwilliger. De transplantatie wordt nu alleen nog uitgevoerd bij mensen die lijden aan een chronische darmziekte. Hieronder vallen de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa. De donorpoep bevat een natuurlijk ecosysteem dat bestaat uit meer dan 1.000 soorten nuttige darmbacteriën. Zij koloniseren het darmstelsel van de patiënt en brengen de natuurlijke balans terug. Zo is er geen ruimte voor de ziekteverwekker en herstelt de patiënt.

Voor veel mensen kan het een oplossing zijn, maar niet bij iedereen met chronische klachten is de behandeling succesvol. Soms nestelt het microbioom van de donor niet in de darm van een patiënt en zijn de klachten blijvend. Slagingspercentages van de behandeling worden onderzocht. Uit 15 trials met poeptransplantaties bij ziekte van Crohn blijkt dat het wellicht een effectieve therapie is. Voor infectie met de Clostridium bacterie zijn de resultaten al wel duidelijk: het werkt. Mogelijk is de poeptransplantatie ook een uitkomst bij andere ziekten in de toekomst. Want niet alleen darmziekten zijn zichtbaar in de darmen: uit nieuw onderzoek blijkt dat ook patiënten met bijvoorbeeld autisme, depressie en MS een ongezond microbioom kunnen hebben.

Ontwrichte spijsvertering
Iemand die meer kan vertellen over de behandeling is Kasia Vermaire. Zelf heeft ze gezondheidswetenschappen gestudeerd in Maastricht. Daarna werkte ze als theesommelier, waarvoor ze de hele wereld over vloog. Ze schrijft online veel over voeding, zoals voor 24Kitchen. Als Kasia in 2013 de ziekte van Lyme oploopt belandt ze in de ‘medische molen’. Ze is futloos, kan eten slecht verteren en is tot niets in staat. Een behandeling met verschillende soorten antibiotica volgt. Na meer dan drie jaar frequent antibioticagebruik ontstaan er chronische darmklachten. Haar weerstand verslechtert en ze is ondertussen ook resistent geworden voor bepaalde antibiotica. “Door ontstekingen had ik veel pijn in mijn darmen. Mijn hele spijsvertering was ontwricht, waardoor het onmogelijk werd om te functioneren.”

Via haar diëtiste maakt Kasia kennis met de wereld van poeptransplantaties. Ze spreekt iemand die een transplantatie gehad heeft in een privé kliniek in Engeland. “Bij hem werkte de transplantatie niet. Toch was ik benieuwd, ik wilde graag van mijn klachten af. Dus heb ik zelf contact opgenomen met de Taymount kliniek.” Kasia reist af naar Engeland en betaalt de behandeling zelf, in de hoop op een wonder. Tien dagen lang ondergaat ze transplantaties, elke dag van een andere, onbekende donor. “Op sommige dagen reageerde ik goed op de bacteriën, op sommige niet. Dan werd ik erg ziek en voelde het alsof mijn hele lichaam in de brand stond.”

Hype en hoop
Na tien transplantaties zit haar behandeling erop en reist ze terug naar Nederland. Kort na de poeptransplantaties kan ze voeding beter verteren en durft ze meer te variëren met verschillend voedsel, maar uiteindelijk blijkt de behandeling voor Kasia niet succesvol. “Ik heb er niet enorm veel baat bij gehad. Het bleek best wel een experimentele behandeling en bij mij was het op deze manier niet effectief.” Volgens Kasia ligt dat aan het feit dat ze het in een privékliniek heeft gedaan en niet in het ziekenhuis. Daarnaast stelt ze dat je het beste een transplantatie kunt krijgen met bacteriën van familie, omdat die microbiomen erg dicht bij elkaar liggen. “Ik zou het niet nog eens doen. Mocht het ooit nodig zijn zou ik het alleen vanuit medische noodzaak overwegen. Dan moet het wel op een juiste manier gebeuren en in een ziekenhuis.”

Klaassen is minder kritisch over de behandeling, maar bekijkt poeptransplantaties wel vanuit een artsenperspectief. Ze noemt het microbioom een beetje een hype. “Er wordt veel gezegd en geschreven over darmbacteriën. Uiteindelijk doe je altijd wel nieuwe ontdekkingen als je alles tegen elkaar gaat testen. Naar de succesratio van poeptransplantaties is nog te weinig onderzoek gedaan. We weten dat een poeptransplantatie een positief effect kan hebben op chronische darmziekten, maar nog niet of en hoe dit voor andere maag-, darm-, en leverziekten en zelfs mentale problemen geldt. Het mooiste zou zijn om in de toekomst via poeptransplantaties in ieder geval het darmmicrobioom bij patiënten te kunnen veranderen. Ik weet zeker dat poeptransplantaties de toekomst zijn, waarschijnlijk in de vorm van een capsule. Vooral bij chronische darmziekten gaan deze transplantaties een heel groot deel van medische behandelingen worden.”

05 - 06 - 2023 |
Doortje