Onderwijsminister Robbert Dijkgraaf heeft in een Kamerbrief zijn zorgen uitgesproken over de tienduizenden voortijdige schoolverlaters (vsv’ers) op het mbo. Berfin Uludag (20) was een van die voortijdige schoolverlaters. Leerrecht begeleidde haar terug de schoolbanken in. “Leerrecht biedt echt een luisterend oor en helpt je aan nieuwe stap in je studie- of werkcarrière.”
Berfin zat tweeënhalf jaar thuis na twee onafgemaakte opleidingen. In deze periode kampte zij met depressie, onder andere door het overlijden van haar opa. Daarnaast maakte de coronacrisis het haar ook niet makkelijk. “Tot twee keer toe kwam ik thuis te zitten”, vertelt Berfin. “Ik bleef in bed liggen, had geen schoolritme en deed ook niks meer aan school.”
Na de zomer van 2020 startte Berfin aan haar tweede leerjaar van haar tweede studie. Als gevolg van de coronacrisis moest zij weer online les volgen, waardoor haar depressieklachten terugkwamen. Toen zij weer thuis kwam te zitten, trok zij het niet meer. “Ik verscheen niet meer in de online lessen, reageerde niet op docenten, behalve op mijn mentor.” De school was genoodzaakt Berfin uit te schrijven, dat terwijl zij het jaar zou overdoen. Dit was afgesproken met haar mentor.
Onbekend nummer
In de tijd dat zij thuis zat, had zij drie aanmeldingen gedaan om weer te gaan studeren. “Ik werd iedere keer afgewezen, want de opleiding zat vol of er waren niet genoeg aanmeldingen.” In de tussentijd kreeg Berfin wel een brief van Leerrecht, maar zij wilde het zelf regelen. Na de derde afwijzing had zij het opgegeven. “Tot ik ineens door een nummer werd gebeld dat ik niet kende,” zegt ze. “Het was Leerrecht dat wilde weten of ik hulp nodig had om weer naar school te gaan.”
Berfin zat al snel met haar vader bij een kennismakingsgesprek. De eerste periode van het traject was de vraag of het wel verstandig was om direct op zoek te gaan naar een nieuwe opleiding. “Ik wilde het graag en voelde ook de motivatie, ook voor mijn ouders.” Berfin ging toch het studiekeuzetraject volgen, in combinatie met een integratie cursus via een hulpverleningsorganisatie. “Ik was al 1,5 jaar niet onder de mensen geweest. De cursus heeft mij geholpen.”
Landelijke zorgen
Het is belangrijk dat iedereen kansen krijgt op de arbeidsmarkt, door het hebben van een startkwalificatie wordt de kans op een baan groter. Een startkwalificatie is een diploma van minimaal de havo, het vwo of mbo-niveau 2. Uit onderzoek van het CBS is ook gebleken dat de baankansen van jongeren met een diploma groter is. Sinds 2019-2020 is het aantal vsv’ers flink gestegen. Het huidige aantal voortijdige schoolverlaters is het hoogste aantal van de afgelopen tien jaar. Deze jongeren hebben geen startkwalificatie en vinden minder snel een baan.
De oorzaken van jongeren die voortijdig school verlaten is divers. De stijging vanaf het schooljaar 2019-2020 had grotendeels te maken gehad met de online lessen tijdens de coronacrisis, maar tegelijkertijd ook met de verloren motivatie. Jongeren werden verleid om te gaan werken, omdat zij toch geen kant op konden. De onderwijsminister maakt zich zorgen om de jongeren. Hij heeft een aanvalsplan gemaakt, waarmee het aantal vsv’ers teruggedrongen moeten worden.
In het plan komt onder andere naar voren dat er sneller zal worden aangestuurd. Maarten Neven, RMC-coördinator bij Leerrecht, heeft het plan ook gelezen. Mbo-scholen moeten naast het onderwijs ook met ondersteuningsmogelijkheden komen. “Bijvoorbeeld hulp voor studenten, zodat ze de opleiding beter doorkomen. Ik ben benieuwd wat daar concreet uit voort gaat komen”, vertelt Maarten. De plannen worden in de loop van de periode nog concreter. Waar Maarten ook blij mee is, zijn de oriëntatie trajecten en flexibele instroom. Met deze regeling kunnen jongeren makkelijker en sneller wisselen van opleiding. “Het is niet erg om een keer een verkeerde studiekeuze te maken. Op het vmbo ben je heel jong als je die keuze moet maken”, vertelt Maarten. “Als je in februari zou stoppen en moet wachten tot september, dan is dat ver weg. Het is best moeilijk om na een lange periode weer opnieuw te starten.”
Toch is er kritiek op het aanvalsplan van de minister. In het plan wordt voornamelijk aandacht geschonken aan de naamsverandering van het RMC naar doorstroomcoaches en de aandacht op maat van de jongeren. “Ik vind het jammer dat onze rol niet meer naar voren komt. Wij hebben een belangrijke rol en werken veel samen met mbo-scholen.” Niet veel jongeren of volwassenen kennen het RMC, of Leerrecht specifiek. “Het is ook voor mij ingewikkeld om op een verjaardag uit te leggen wat ik precies doe”, vertelt Maarten. De naamsverandering kan wel een bijdrage leveren aan het verduidelijken van de rol van Maarten en zijn collega’s. Maar er is meer nodig volgens hem. “Ik zou graag een soort landelijke campagne willen zien. Zodat jongeren weten dat zij ook bij ons terecht kunnen als zij van school gaan.”
Doorstroomcoaches
Maarten heeft een team aan trajectbegeleiders om zich heen. Die heten straks officieel droombaancoaches. Deze coaches staan nauw in contact met de jongeren die dreigen uit te vallen of al zijn uitgevallen. “Onze droombaancoaches zijn wekelijks op mbo-scholen aanwezig.” De scholen zijn zelf in eerste instantie verantwoordelijk om jongeren te begeleiden bij dreigende uitval of daadwerkelijke uitval. Op het moment dat ook zij het niet meer weten, dan ligt de bal bij de doorstroomcoach. “De doorstroomcoach gaat in gesprek met de jongeren en kijkt wat is er nodig om school uitval te voorkomen. Of helpt zoeken naar een andere opleiding.”
De coaches hebben een database, waarin zij zien welke jongeren een voortijdige schoolverlater is of is geworden. “Wij hebben een wettelijke plicht om de jongeren in beeld te hebben”, vertelt Maarten. Op het moment dat een jongere in beeld is, dan is het tijd om contact te maken. “Allereerst sturen wij een brief, waarop zij kunnen reageren. Als dat niet lukt, dan mailen, bellen of appen wij ze”, vertelt Maarten. Leerrecht krijgt soms helemaal geen reactie. “Geen contact is vervelend. Als je 18 jaar bent, ben je in principe niet meer leerplichtig.”
Deze jongeren kunnen verdeeld worden in drie groepen binnen Leerrecht. De eerste groep is in eerste instantie niet te bereiken. Er zijn ook jongeren die aangeven het zelf te gaan regelen. Deze twee groepen kunnen er voor kiezen dat zij over een halfjaar weer bericht ontvangen van Leerrecht met de vraag of zij nog hulp nodig hebben. Voor degenen die dat niet willen, houdt het op. Maarten zegt: “Ongeveer 30 procent van groep één en twee neemt achteraf toch contact met ons op, om door te geven dat ze werken of omdat ze toch ondersteuning willen.” En de laatste groep neemt de hulp met beide handen aan. Met de laatste groep duikt Leerrecht het begeleidingstraject in.
Nieuw perspectief
Een begeleidingstraject ziet er voor iedere jongere anders uit. “Wij leveren echt maatwerk. Het begin ziet er wel precies hetzelfde uit.” Allereerst wordt er contact gemaakt, vervolgens volgt een kennismakingsgesprek. “In het kennismakingsgesprek proberen de doorstroomcoaches de situatie van de jongeren zo goed mogelijk in kaart te brengen.” Er wordt achterhaald of de jongvolwassene al zelf actie heeft ondernomen met het zoeken naar een nieuwe opleiding, baan of een combinatie. Daarnaast wordt ook gekeken naar knelpunten. “Het kan zijn dat de jongere problemen heeft met de financiële situatie, huisvesting en (psychische) gezondheid”, vertelt Maarten. Leerrecht heeft ook korte lijntjes met hulpverleners binnen de gemeente. “Op het moment dat een jongere geholpen moet worden, wordt dat eerst geregeld.”
Wanneer er geen moeilijkheden meer op de weg liggen, dan is het tijd voor het studiekeuzetraject. “Dat bestaat uit een aantal gesprekken, studiekeuzetesten en het bezoeken van mbo-scholen. Het kan ook zijn dat een jongvolwassene wil werken. “Daar ondersteunen wij ook in. Het mooiste vinden wij wel dat iemand naar school gaat en het diploma behaald.” Tot het moment dat iemand een studiekeuze heeft gemaakt, blijft Leerrecht nauw betrokken.“Iemand kan zich nu hebben ingeschreven, maar start pas in september. Dan blijven wij kijken of de persoon daadwerkelijk is aangekomen.” De deur van Leerrecht blijft open staan. De doorstroomcoaches staan altijd voor de jongeren klaar, ook bij twijfel na start van de opleiding.
Berfin hoopt dat nog meer voortijdige schoolverlaters durven toe te stappen naar droombaancoaches. “Ik raad het vooral de jongeren aan die moeite hebben met beginnen of niet weten hoe zij moeten beginnen. Maar ik raad het ook jongeren aan die er alleen voor staan en/of niemand hebben om erover te praten.”