Marlies de Munck, werkzaam aan de Universiteit van Antwerpen, schrijft momenteel een boek over de gevolgen van digitalisering op onze cultuurproducten. Ze ziet in ChatGPT een gevaar voor ons redeneervermogen en genuanceerd denken. Ook voor de universiteit zijn de gevolgen groot.

ChatGPT heeft haar intrede gedaan. Door middel van kunstmatige intelligentie is het mogelijk om complete teksten te laten schrijven. Het klinkt in eerste instantie handig en efficiënt, maar cultuurfilosofe Marlies de Munck trapt op de rem.

Verlies van vaardigheden
“De technologie is er altijd om iets in onze plaats te doen. In het beste geval omdat ze dat beter kan dan wijzelf, maar in het slechtste geval omdat we liever lui zijn dan moe”, stelt De Munck. ChatGPT neemt vele basisvaardigheden van ons over. Niet alleen het schrijfwerk, maar ook alle denkstappen van het schrijven en het vinden van informatie kunnen door de techniek gedaan worden.

“Wat gaat het met ons doen als wij die vaardigheden uit handen geven en niet of nauwelijks meer ontwikkelen?” Door teksten altijd te laten schrijven en inspirerende ideeën altijd te laten bedenken door een systeem is het volgens De Munck onvermijdelijk dat taalvaardigheid af zal nemen. Dit is een risico: “Jezelf kunnen uitdrukken is ongelofelijk belangrijk. Er is talloos onderzoek waaruit blijkt dat genuanceerd denken alleen mogelijk is als je daar taalvaardig genoeg voor bent.”

De Munck wijst daarbij naar technologische vernieuwingen uit het verleden. “We zijn vele jaren bezig geweest met het uitvinden van allerlei apparaten waardoor we minder hoefden te bewegen, en nu proberen we uit alle macht de samenleving weer in beweging te krijgen. Dit is ook mijn zorg met ChatGPT, we denken straks: we hadden het toch nodig, dat goed kunnen redeneren.”

Ongelijkheid
Als ChatGPT ongereguleerd gebruikt zal blijven worden, zal dat volgens De Munck ook bijdragen aan sociaal economische ongelijkheid. “Mensen die minder kansrijk zijn, zullen gemakkelijker terugvallen op technologie, of niet of nauwelijks leren hoe ze hier kritisch mee om moeten gaan.”

Ook de mindere taalvaardigheid zal bij bepaalde groepen eerder op de loer liggen. “Kinderen bij wie van huis uit gestimuleerd wordt die taalvaardigheid wél te ontwikkelen, zullen niet meer in te halen zijn door kansarme kinderen die afhankelijk zijn van de techniek.”

Het is volgens De Munck vergelijkbaar met de opkomst van junkfood. “Zonder te veel stigmatiseren, heeft junkfood al heel snel klassenverschillen uitvergroot. Je ziet dat mensen in kansarmoede veel gemakkelijker in de klauwen van dat soort verslavingen vallen, omdat ze simpelweg niet de middelen hebben om een gezonde maaltijd klaar te maken. Gezond eten is een privilege geworden.” De Munck voorziet soortgelijke risico’s met ChatGPT: “ChatGPT kan de McDonald’s voor je brein worden.”

Aan de universiteit
Op universiteiten wordt veel door middel van papers getoetst, opdrachten die je dus volledig met ChatGPT zou kunnen maken. Al vlak na de lancering van ChatGPT besprak De Munck in de examencommissie van Wijsbegeerte een ChatGPT-geval. “De meerderheid vond dat dit niet kon, maar we weten dat veel mensen het gaan gebruiken, er moet dus een reglement voor bedacht worden.”

ChatGPT kan misschien alleen gebruikt worden als een extra google voor inspiratie. Maar dat is het punt: ChatGPT wordt niet als een soort google gebruikt, maar als de blauwdruk van een volledige opdracht. Maar ook als zoekmachine is ChatGPT volgens De Munck problematisch: “ChatGPT verbindt bronnen al aan elkaar, google geeft slechts een nevenschikking. Je creëert waarschijnlijk een dominant denken.”

Je zou je kunnen afvragen hoeveel waarde een diploma nog heeft als je opzoekwerk én het schrijven door technologie laat doen. “Als jij gaat hardlopen in de sportschool en 90% door een machine laat lopen en 10% zelf loopt, heb je een probleem. Als je ook nog eens gelooft dat dit beter is dan 100% zelf lopen, dan doet de sportschool ook iets fout. Dit geldt ook voor de universiteiten. Universiteiten moeten een beleid gaan ontwikkelen waarmee studenten een waardevol diploma kunnen blijven halen.”