Zowel via twitter als op straat: journalisten komen met verschillende vormen van agressiviteit in aanraking. Maar over wat de redenen hiervoor zijn, en hoe dit probleem kan worden aangepakt, is nog veel onduidelijk. Als deel van een onderzoeksteam heeft criminoloog Robby Roks daarom hiernaar onderzoek gedaan. ‘Er is niet één magische oplossing.’
Als je het nieuws in de gaten houdt lijkt de hoeveelheid geweld en agressiviteit waarmee journalisten te maken krijgen steeds groter te zijn geworden. Zo werd columniste Tara Lewis op Twitter belaagd nadat ze zich negatief over de cultuur bij Feyenoordsupporters had uitgesproken. Ook krijgen journalisten met fysiek geweld te maken: in 2021 werd bijvoorbeeld een journalist aangevallen die verslag deed van een kerkdienst. Maar uit een nieuw onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt dat niet zomaar geconcludeerd kan worden dat de hoeveelheid geweld tegen specifiek journalisten is toegenomen. Een groot deel van dit geweld is onderdeel van een breder maatschappelijk probleem. Criminoloog Robby Roks heeft het afgelopen jaar als lid van het onderzoeksteam van de Erasmus Universiteit meegeholpen aan dit onderzoek. Hij vertelt meer over het verloop en de resultaten van het onderzoek.
Breed onderzoeksteam
Het onderzoeksteam was erg divers, zo vertelt Roks. ‘Het team bestond uit een jurist, een socioloog, een rechtssocioloog, en mijzelf als criminoloog. We konden elkaar onderling versterken en ook meerdere onderzoeksmethoden gebruiken.’ Het team heeft verschillende journalisten geïnterviewd en meldingen geanalyseerd die zijn gedaan bij Persveilig, strafzaken en verschillende mediaberichten. Daarvoor hebben ze meer dan een miljoen tweets geanalyseerd. ‘Dat hebben we wel door een computer laten doen’, lacht Roks. ‘Maar mijn medeonderzoeker en ik hebben eerst een algoritme getraind, door los van elkaar 25.000 tweets te coderen. We stelden vast of tweets bedreigend of problematisch waren. De meeste tweets waren niet direct dreigend, zoals een ‘ik maak je dood’. Maar veel was wel giftig en naar.’
Een belangrijk deel van het onderzoek was het afbakenen van welke journalisten geweld ervaren. ‘Uit ons onderzoek kwam één ding duidelijk naar voren: ‘de journalist’ bestaat niet’, vertelt Roks. ‘Er zijn heel veel verschillende soorten journalisten. Maar ook de aard van het geweld waar journalisten mee te maken krijgen loopt uiteen. Journalisten die op locatie bij een voetbalwedstrijd of protest staan worden gezien als deel van de mainstream media die een bepaald beeld doorgeven. Die krijgen daar vooral met fysiek geweld of beledigingen te maken. Maar dat is weer heel anders dan wat mensen als publicist of als columnist als reacties krijgen. Die krijgen vooral te maken met bijvoorbeeld online doodsbedreigingen. De journalist is in elke context dus weer anders, maar de agressor ook.’
Gedifferentieerde aanpak
Omdat ook de daders niet over één kam kunnen worden geschoren, is er volgens Roks ook niet één oplossing om het geweld tegen journalisten tegen te gaan. ‘Je moet er een gedifferentieerde aanpak op los laten. Er is niet één magische oplossing.’
Uit het onderzoek blijkt ook dat niet alleen journalisten te maken krijgen met agressiviteit, maar dat er veel meer speelt. Voor een oplossing moet verder worden gekeken dan enkel binnen de journalistieke wereld. ‘Geweld tegen journalisten is geen geïsoleerd probleem, maar dat dit probleem veel breder speelt. We zien ook toenemend geweld tegen politici, wetenschappers en andere mensen met een publieke taak. Dus die context moeten we ook meenemen in onze analyse. Ik denk daarom dat het juist belangrijk is dat we kijken naar alle verschillende soorten problemen, en dan bepalen welke maatregelen daarbij horen.’ Het volledige onderzoeksrapport is te vinden op de site van het WODC.