Na kernrampen in Tsjernobyl en Fukushima blijft het gebruik van kernenergie een ingewikkeld vraagstuk voor veel Nederlanders. Maar tegelijkertijd rijzen de gasprijzen de pan uit door oorlogen en wordt er in Nederland niet genoeg energie opgewekt om zelfvoorzienend te zijn, waardoor elektriciteit geïmporteerd moet worden. Om die reden is het advies van experts glashelder: zo snel mogelijk inzetten op kernenergie.
De discussie
In Nederland is de politieke discussie over kernenergie al decennia aan de gang. Na de kernramp in Tsjernobyl van 1986 mochten er geen nieuwe kerncentrales gebouwd worden. Maar vanwege de noodzaak om CO2-uitstoot te verminderen in klimaatverandering tegen te gaan, zijn politieke partijen hun standpunten gaan herzien. Zo pleiten de VVD en het CDA voor de bouw van nieuwe kerncentrales in Nederland om de ambitieuze klimaatdoelstellingen te bereiken.
Andere partijen, zoals GroenLinks en de PvdA, zijn echter fel tegen kernenergie en willen zich richten op duurzame energiebronnen zoals zonne- en windenergie. Ze zijn van mening dat kernenergie te gevaarlijk is en dat er nog steeds geen oplossing is gevonden voor het nucleaire afval. Bovendien zijn deze partijen waakzaam voor de veiligheidsproblemen, bijvoorbeeld over vrijkomende radioactieve straling bij kernrampen zoals in 2011 gebeurde in Fukushima.
Bovendien wordt de discussie over kernenergie in Nederland ook gevoed door ontwikkelingen in andere Europese landen. Aan de ene kant zijn er succesverhalen, zo haalt Frankrijk bijvoorbeeld 70% van zijn energievoorziening uit kernenergie. Daarentegen heeft Duitsland besloten om alle kerncentrales te sluiten en tot 2038 energie voornamelijk uit kolencentrales te halen uit angst voor veiligheidsproblemen. Ook elders in de Europese Unie is geen consensus te vinden, aangezien slechts 13 van de 27 lidstaten gebruik maken van kernenergie.
Alternatieven?
Al met al klinkt het als een ingewikkelde discussie waarin geen oplossing te vinden is. Maar volgens Raphael Heffron, hoogleraar in Energierecht en Duurzaamheid aan de Universiteit van Dundee, hebben we geen andere keuze dan om kernenergie te omarmen. “Klimaatverandering niet onder de ogen zien is een veel groter probleem. Zo zijn België en Duitsland fossiele brandstoffen weer aan het subsidiëren. Kernenergie biedt de optie om de Nederlandse energievoorziening wel radicaal te veranderen.”
Heffron al decennia betrokken bij de groene energietransitie. Zo ontving hij de Jean Monnet leerstoel van de Europese Commissie voor zijn adviesrol in vraagstukken over energie in de Europese Unie. Daarna richtte hij zich op academisch onderzoek over kernenergie. Zo begeleidt hij PhD-studenten waaronder Morgan Hetherington. Zij onderzoekt wat er in Europese landen moet gebeuren voordat ze klimaatneutraal kunnen worden. “Kernenergie is daarin vaak belangrijk en wekt energie op als andere duurzame energiebronnen dat niet doen, zoals als de zon niet schijnt.”
Volgens Heffron wordt kernenergie door Nederlandse politieke partijen ten onrechte afgeschreven als een energiebron van vroeger. “Kernenergie is juist van de toekomst is. Bijna tien procent van de elektriciteitsbehoefte in de wereld wordt voorzien door kernenergie, in de Europese Unie is dat al 25%.” Hetherington voegt daar aan toe dat kernenergie omarmd moet worden als onderdeel van de oplossing: “Met windparken in de Noordzee, zonnepanelen op alle daken én kernenergie als constante energiestroom.”
Politiek aan het werk
Dat we niet meer om kernenergie heen kunnen, lijkt nu ook duidelijk te worden in de politiek. Zo liet Rob Jetten, minister voor Economie en Klimaat, een rapport schrijven over de elektriciteitsproductie van Nederland en hoe haalbaar het is om in 2040 CO2-neutraal te worden. In dit rapport worden drie scenario’s geschetst en gekeken welke rol kernenergie kan spelen in onze energievoorziening in 2035, 2040 en 2050.
Naar verwachting zouden twee nieuwe kerncentrales in 2035 opgeleverd kunnen worden die de capaciteit hebben om ongeveer 7% van de Nederlandse energiemix te voorzien. Om dat in een breder beeld te plaatsen zou Nederland in 2035 zonder kernenergie elektriciteit moeten importeren, terwijl we met kernenergie een netto exporteur kunnen worden.
Naar verwachting zou in 2040 kernenergie 10% van de energiemix op kunnen wekken en stijgt dat in 2050 zelfs naar 13% omdat nieuwe kerncentrales met betere techniek dan gebouwd kunnen zijn. Minister Jetten concludeert daarmee dat: “Kernenergie, in combinatie met andere duurzame energiebronnen, een essentieel onderdeel is van onze toekomstige energievoorziening.”
Obstakels op de weg
Hoewel het lijkt alsof er grote stappen gezet worden om het gebruik van kernenergie te intensiveren zijn lang niet alle politieke partijen in Den Haag overtuigd van de noodzaak van kernenergie. Wat in ieder geval opvallend is, is dat er met 87 zetels een absolute meerderheid voor kernenergie is, maar de plannen nog niet snel van de grond komen. De kosten en discussies over waar in Nederland plek is voor een kerncentrale lijken de grootste obstakels waar de politiek tegenaan loopt.
In de tabel hieronder staat het standpunt van de grootste Nederlandse politieke partijen ten opzichte van kernenergie. De partijen zijn gerangschikt van meeste naar minste zetels en het standpunt van de partij over kernenergie is direct uit de partijprogramma’s van de partijen gehaald.
| Partij | Standpunt t.o.v. kernenergie in het verkiezingsprogramma van 2021 |
| VVD | Voorstander van kernenergie |
| D66 | Voorstander van kernenergie |
| PVV | Voorstander van kernenergie |
| CDA | Voorstander van kernenergie |
| SP | Tegen kernenergie |
| PvdA | Tegen kernenergie |
| GroenLinks | Tegen kernenergie |
| Forum voor Democratie | Voorstander van kernenergie |
| Partij van de Dieren | Tegen kernenergie |
| ChristenUnie | Voorstander van kernenergie |
| Volt | Tijdelijk voorstander van kernenergie |
| JA21 | Voorstander van kernenergie |
| SGP | Voorstander van kernenergie |
| DENK | Geen informatie |
| 50PLUS | Geen informatie |
| BBB | Voorstander van kernenergie |
| BIJ1 | Tegen kernenergie |
De keerzijde
Zo beargumenteert de Partij van de Arbeid dat kernenergie onveilig en niet duurzaam is. Ze maken zich voornamelijk zorgen om het afval dat eeuwenlang radioactief blijft en waar nog geen permanente oplossing voor is gevonden. Heffron brengt daar tegenin dat er veel ontwikkeling plaats heeft gevonden op het gebied van kernenergie. “Bovendien blijkt uit onderzoek van de Columbia-universiteit dat kernenergie 184 miljoen levens heeft gered, die verloren zouden gaan door het verbranden van fossiele brandstoffen. Het is dus niet allemaal slecht.”
Daar bovenop benoemt GroenLinks dat de klimaatcrisis nu aangepakt moet worden. Naar verwachting duurt het tot 2030 om een kerncentrale te bouwen en de CO2-uitstoot moet dan al omlaag om de opwarming van de aarde te stoppen. Hetherington benoemt ook dat we ook in moeten zetten op andere duurzame energiebronnen. “Maar toch is kernenergie een essentieel onderdeel van de energiemix, omdat zonne- en windenergie ons niet permanent van energie kunnen voorzien. De zon schijnt soms weken niet en de wind gaat ook in Nederland wel eens liggen.” Om zulke dagen toch energie op te wekken, hebben we volgens haar kerncentrales nodig.
Tot slot haalt de Partij van de Dieren een economisch argument aan. Het bouwen van een kerncentrale kan tot wel 10 miljard euro kosten, geld wat daardoor niet gestoken kan worden in verduurzaming van energie. Dat kerncentrales een grote investering zijn, ontkent Raphael Heffron ook niet. “Maar we moeten niet vergeten dat zonne- en windenergie ook niet gratis zijn: daar betaal je door middel van belasting ook voor. Bovendien is de prijs ook minder afhankelijk van schommelingen op de internationale energiemarkt.
Het is nu nog wat duurder dan andere duurzame energiebronnen, maar het lijkt er op dat het in de toekomst niet zo blijft.” Volgens Heffron komt dit door de technologische ontwikkelingen rondom kernenergie. De nieuwste, vierde generatie kernreactoren zijn namelijk een stuk goedkoper in onderhoud en kunnen meer energie opwekken, waardoor het kostenplaatje er een stuk rooskleuriger uit kan komen te zien in de toekomst.
Politiek vs. maatschappij
Op deze manier klinkt het als een kwestie van tijd voordat er in heel Nederland kerncentrales zijn: een meerderheid in de Tweede Kamer is voorstander van kernenergie en de technologische ontwikkelingen gaan ongelofelijk snel. “Het echte probleem is de maatschappelijke weerstand en dat weinig mensen een kerncentrale in hun achtertuin willen”, aldus Heffron. “Toch lijkt het er op dat Nederland zich eindelijk is gaan beseffen dat kernenergie een belangrijke rol in hun toekomstige energievoorziening gaat spelen.”
De kernrampen in Tsjernobyl en Fukushima hebben een litteken achtergelaten in het vertrouwen van Nederlanders als het gaat om kernenergie. Uit een EénVandaag-peiling uit 2018 bleek dat 54% van de Nederlanders voor kernenergie is, maar veel minder mensen willen een kerncentrale in hun eigen regio. Toch is er volgens Heffron geen reëel alternatief om de transitie naar een klimaatneutraal Nederland te maken. “Kernenergie biedt Nederland economische voordelen, de mogelijkheid om op regenachtige winterdagen elektriciteit op te wekken en daardoor minder afhankelijkheid van elektriciteit van buurlanden. En natuurlijk zijn er bezwaren, maar die wegen niet op tegen de voordelen en het gebrek aan alternatieven die er zijn.”