Na honderden, nee duizenden jaren van tabak leek er eindelijk een gezonder alternatief te zijn: dampen (ofwel “vapen”). Dampen zou veel minder kankerverwekkend zijn, maar het zou wel de nicotine bevatten om verslaafd te raken/blijven. Recentelijk komen er echter steeds meer onderzoeken uit over de gevaren van dampen, terwijl de vraag naar deze e-sigaretten met grote sprongen blijft stijgen. Hoe kunnen deze maatschappelijke tegenstrijdigheden ontstaan? Is dampen de ideale oplossing voor nicotine-verslaving? Een uiteenzetting van de stand van zaken is terecht.
Wat is wat
De vape of e-sigaret is een elektronisch apparaat dat opgeladen kan worden en waar dampvloeistof ingestopt kan worden. Deze vloeistof heeft een smaak en bevat onder andere nicotine en PG (Propyleenglycol) of VG (plantaardige glycerine). Zodra de vloeistof verhit wordt kan er uit het mondstuk gezogen worden om te roken. Een onderzoek door het Trimbos-instituut liet zien dat in 2018 3,1 procent van volwassenen in Nederland weleens een e-sigaret had gebruikt. Ook bleek in 2017 dat 27,5 procent van de Nederlandse bevolking tussen de 12 en 16 jaar een e-sigaret heeft gebruikt. 4,3 procent van de bevolking gaf aan voormalig een gebruiker te zijn van e-sigaretten.
Ondanks het wetenschappelijke debat rond de gevaren en gevolgen van deze nieuwe uitvinding zijn dus veel mensen gaan dampen. Hierdoor raakten veel mensen verslaafd aan de vape zonder dat wetenschappers de korte- en lange termijn gevolgen konden uitzoeken. Sinds het “Podmodel” in 2016 is uitgevonden, heeft het de e-sigaret de dampmarkt gedomineerd. Het podmodel bestaat uit een batterij die de vloeistof opwarmt, de pod waar de dampvloeistof in moet, en het mondstuk om aan te zuigen. Dit podmodel is razend populair geworden onder verschillende merken als JUUL en Voopoo.
Een nieuw onderzoek
Onderzoekers van het VA San Diego Healthcare System hebben in een nieuwe studie onderzoek gedaan naar het effect van de dampen van dit “podmodel” op de lichamen van muizen. De onderzoekers zijn als volgt te werk gegaan; ze hebben muizen 3 keer per dag voor 3 maanden lang twee verschillende JUUL (“podmodel”) smaken toegediend. Deze smaken waren de Mint-smaak en de Mango-smaak van JUUL. De onderzoekers hebben daarnaast een derde groep muizen aan zuurstofcontrolering gezet, om zo de verschillen tussen de drie groepen te meten.
Dit onderzoek kijkt naar genexpressie en ontstekingsgevaar in de hersens, longen, het hart en de dikke darm. Uit het onderzoek bleek vervolgens dat dagelijks e-sigaret gebruik tot hersenontsteking kan leiden. Daarnaast kan het ook leiden tot stemmingsverstoringen, darmontstekingen, en hartontstekingen. De onderzoekers hebben de muizen verdeelt over cabines, waarna ze met een elektrische pomp de JUUL damp in de cabines van de muizen pompten. Na drie maanden werden vervolgens de hersens van de muizen onderzocht. Uit het onderzoek bleek dat de muizen met de Mint smaak een hoger niveau van hartonsteking genen hadden vergeleken met de andere twee groepen. Ook bleek uit het onderzoek dat dampen invloed kan hebben op het beloningscentrum in je hersens. Dit centrum zorgt ervoor dat bepaalde acties met een fijn gevoel beloond worden. Dampen blijkt ervoor te kunnen zorgen dat de hersens sneller verslaafd worden aan drugs, en dat de drugs minder dopamine geven dan bij een persoon die niet dampt.
Een expert aan tafel
Maakt dit onderzoek dampen dan een onverstandig alternatief voor roken? Of is dit bangmakerij? “Als je nog niet rookt, moet je ook absoluut niet beginnen met dampen. Het is een gevaarlijk product wat ongezond voor je is en je verslaafd kan maken”, zegt Wiebe Dam, expert op het gebied van e-sigaretten en werkzaam bij het Trimbos-instituut. Het Trimbos-instituut is een wetenschappelijk instituut voor onder andere tabak en drugs. Meneer Dam heeft zelf met meerdere onderzoeken geholpen over dampen, en is bekend met de wetenschappelijke literatuur omtrent e-sigaretten en dampen.
Dampen zonder daarvoor te hebben gerookt is volgens Dam dus geen goed idee, maar als je daarvoor wel een roker was, ziet hij toch een voordeel: “Er is echter wel enig wetenschappelijk bewijs dat dampen kan helpen met het stoppen met roken”. Dampen kan volgens Dam zeker kankerverwekkend kan zijn, ook door de zware metalen die vrijkomen bij hoge temperaturen. “Maar het is anders dan roken. Er wordt namelijk niks verbrandt. Dat doen sigaretten wel en dat maakt dampen minder ongezond.”
Toch zijn er ook nadelen van dampen vergeleken met roken. Zo legt Dam uit dat het onderdeel propyleenglycol of plantaardige glycerine verschil kan maken in hoeveel iemand gemiddeld dampt. Als de dampvloeistof bijvoorbeeld meer glycerine dan propyleenglycol bevat, is de damp zachter op de keel en kan een gebruiker dus gemakkelijker (onbewust) meer dampen. “Dit kan leiden tot ‘habitual vaping’ waardoor mensen veel meer nicotine innemen, omdat dampen een gewoonte voor ze raakt.” Als mensen eenmaal meer nicotine innemen zullen ze ook erger verslaafd raken.
“De manier waarop wij, als land, het dampen behandelen is vrij gereserveerd. We kijken met afwachting naar het effect van beleid van landen als het Verenigd Koninkrijk en Australië. Wel is er inmiddels een verbod op de afbeeldingen van e-sigaretten en dampvloeistoffen op het internet, en komt er dit op de korte termijn een nieuwe wet waarin de zoete smaken verboden worden.” Volgens Dam gaat de mening van de Nederlandse overheid rond de e-sigaret in de toekomst niet veranderen. “We keuren het af, maar we zien potentie voor rokers die de e-sigaret als laatste redmiddel gebruiken om onder begeleiding te stoppen met roken.“
Een damper aan het woord
Joeri, een 19-jarige student, is een zelfverklaarde damper. Zijn achternaam wilde hij niet kwijt in dit verhaal omdat hij bang was dat zijn ouders dit artikel eventueel zouden lezen. Hoewel hij vroeger geen roker was, is hij nu fulltime gebruiker van het “podmodel”. “Ik ben zeker bewust van de gevolgen, zoals iedereen dat zou moeten zijn. Maar ik ben van mening dat de kwalen van het dampen groter worden gemaakt dan dat ze zijn.” Zo zegt het CRU (Cancer Research UK) bijvoorbeeld dat er “geen goed bewijs is dat laat zien dat dampen kanker veroorzaakt. Ik zie namelijk nergens een percentage van mensen die er last van krijgen. Ik snap dat de kans op kwalen er is, maar laat dan op zijn minst zien hoe groot die kans is. Van alles in het leven ga je dood, en het is aan jou om te bepalen waaraan je doodgaat.”
Een ander punt van de mensen die de nieuwe onderzoeken bangmakerij vinden, is de uitbraak van de longziektes “epidemie” in de VS in 2020. Veel sceptici van het dampen zagen dit als een kans om het dampen zwart te maken.” zegt Joeri. Het Amerikaanse CDCP (Centres of Disease Control and Prevention) kwam toen met een verslag waaruit bleek dat 60 mensen dood waren gegaan aan het gebruik van een vape. “Maar die ‘epidemie’ sloeg nergens op. Die longziektes bleken namelijk helemaal niet door standaard dampen te worden veroorzaakt, maar door het roken van illegaal gemaakte dampvloeistof met allerlei andere stoffen erin.” Ook Harvard heeft over deze epidemie geschreven op hun website.
Uiteindelijk zegt Joeri toe te geven dat de wetenschap niet liegt. “Kijk, ik snap dat het als excuusjes kan lijken. Ik geloof zelf ook wel dat die onderzoeken niet verzonnen zijn. Dampen is echter een bewezen gezonder alternatief dan roken, en er zijn zat andere kankerverwekkende en ongezonde dingen in het leven zoals verwerkt vlees en frisdrank. Toch wordt het dampen gedemoniseerd omdat het op roken lijkt.”
Dus…?
Beide kanten zijn het er in de discussie wel over een ding eens; er is simpelweg nog niet genoeg onderzoek over gedaan. Hoewel Dam zeker lijkt te zijn over de gevaren van dampen en de onderzoeken die ernaar gedaan zijn, lijken andere wetenschappelijke instituten daar minder zeker over. Zo zegt zowel het JHUSOM (John Hopkins University School of Medicine) als de schrijvers van het eerdergenoemde onderzoek van het VA San Diego Healthcare System dat er nog erg weinig onderzoeken en studies gedaan zijn naar het fenomeen. Waar alle wetenschappelijke instituten het echter over eens zijn is dat dampen wel degelijk schadelijk voor je is. De vraag is nu dus nog: hoe erg is die schade precies?
Wiebe Dam sloot af: “Eigenlijk zijn alle onnatuurlijke stoffen die je door je longen heen ademt ongezond voor je.”