Tijdens de eerste coronagolf schakelden ziekenhuizen over naar een snelle command-and-control-structuur, om zo effectief te kunnen reageren op de crisis. Dat ging ten koste van inspraak. Eduard Schmidt van het instituut Bestuurskunde deed onderzoek tijdens de eerste golf en constateerde dat cliënten en patiënten een actievere rol bij de besluitvorming konden spelen.
Het onderzoek richtte zich vooral op besluitvorming en wie daarbij betrokken waren. “Een van de elementen waar wij toevallig op kwamen door de gesprekken, was dat er vrij weinig aandacht was voor de perspectieven van patiënten en cliënten”, zegt Dr. Eduard Schmidt, universitair docent aan de Universiteit Leiden. Door de crisiscontext waarin het ziekenhuis opereerde, moesten snel besluiten genomen worden door een kleine groep van specialisten. Normaliter worden de besluiten besproken in verschillende vormen, waarbij ook ruimte is voor inspraak vanuit de patiënten en cliënten.
Versterkte samenwerking
Vlak voor de coronacrisis besloot de Universiteit Leiden om de samenwerking tussen verschillende faculteiten te stimuleren. Hiermee wilde de universiteit ook interdisciplinair leren stimuleren en nieuwe inzichten krijgen door vakgebieden met elkaar te combineren. Binnen deze versterkte samenwerking was Dr. Schmidt een van de onderzoekers die samenwerkte met het LUMC.
Dr. Schmidt specialiseert zich onder andere op de zorg vanuit een bestuurskundig oogpunt. “Heel veel perspectieven vanuit bestuurskunde, over leiderschap of over motivatie, zijn toepasbaar op de zorg, maar worden tegelijkertijd vanuit de zorg maar heel weinig gebruikt”, legt hij uit. Door de coronacrisis werden een heleboel onderzoeksplannen in de war gegooid, maar vanuit het LUMC kwam de vraag om het ziekenhuis tijdens de eerste golf te volgen en hier onderzoek naar te doen.
Eenzijdige besluitvorming
Een veelbesproken maatregel tijdens de coronacrisis was het vrijwel volledig sluiten van de Intensive Care of verzorgingstehuizen voor bezoekers. “Er waren toen goede argumenten voor, want je wilt mensen beschermen. Tegelijkertijd heeft zo’n maatregel ook allerlei effecten op het welzijn”, vertelt Schmidt. Volgens onderzoekers aan het Erasmus Medisch Centrum kon deze maatregel leiden tot klachten zoals angst of somberheidsklachten. In dit geval was er sprake van een beslissing die van bovenaf genomen werd, zonder veel inspraak van cliënten en patiënten.
Doordat besluiten vaak snel genomen moesten worden en er veel afhing van een snelle reactie, was er weinig ruimte voor inspraak van verschillende stakeholders. Hiervoor noemt Schmidt twee redenen: “Cliëntenraden waren tijdens de hele crisis heel erg zoekende naar hun rol”, legt hij uit. “Corona liet zien hoe belangrijk het is dat ziekenhuizen samenwerken met andere zorginstellingen in de regio.” De samenwerking bevorderde de coördinatie tussen de zorginstellingen en faciliteerde ook het leren van elkaar, waardoor zorg beter geleverd kon worden. De rol van de cliëntenraden was tamelijk onontwikkeld in dit soort samenwerkingsverbanden.
Initiatief
Hiernaast bleek dat veel goede initiatieven vaak niet van de afdeling kwamen waar ze op verzonnen werden. “Je zou daar een persoon of, zeker in een grote zorginstelling, een klein team voor willen hebben die continu bezig is met kijken naar hoe dingen beter kunnen.” Volgens Dr. Schmidt is dit niet alleen het geval bij corona, maar kunnen ziekenhuizen dit ook permanent oppakken.
Bij het evalueren moet wel rekening gehouden worden met de omstandigheden, “Zeker in die eerste golf was het een waanzinnig complexe situatie.” Het rapport is bedoeld als feedback voor het LUMC en misschien ook voor andere zorginstellingen. Dit zijn dingen die we terugkrijgen vanuit de organisatie, doe daar je voordeel mee.”