Wat gebeurt er met je ‘thuisgevoel’ als je opgroeit in een gezin met gescheiden ouders? Dat is de vraag die centraal staat in het project ‘waar hoor ik thuis?’ van de Universiteit Utrecht. In dit onderzoek, onderdeel van het grotere thema Dynamics of Youth – werken verschillende disciplines samen. Zoë Rejaän vertelt over haar project. “We hopen adviezen te formuleren voor mensen die met scheidende of gescheiden gezinnen werken.”
Voordat de onderzoekers het thuisgevoel van jongeren in kaart konden brengen, moest het begrip meetbaar gemaakt worden. Want wat houdt dat thuisgevoel precies in? Zoë: “Heel breed gaat het om het gevoel dat je ergens bij hoort, wat in de ontwikkelingspsychologie gezien wordt als een fundamentele menselijke behoefte. In de literatuur wordt het begrip thuisgevoel vaak gerelateerd aan aspecten als welbevinden, zelfbeeld, identiteitsontwikkeling en zelfvertrouwen. Inhoudelijk zie je wel dat je ‘thuisgevoel’ verschilt per sociale context: je thuis voelen bij je familie uit zich anders dan je thuis voelen op school. Daarom gebruiken we voor die verschillende sociale contexten ook verschillende meetinstrumenten; voor al deze contexten hebben we aparte vragen.”
Dataverzamelingsproces
De keuze voor een grotendeels kwantitatieve manier van dataverzameling is vernieuwend ten opzichte van eerder onderzoek: “Er is weinig bekend over het thuisgevoel van jongeren na scheiding en als er dingen bekend zijn, is het vaak kwalitatief onderzocht.” Hierna moesten er gezinnen worden geworven. En dat bleek lastiger dan gedacht: “De werving van gezinnen was een pittig proces waarin concessies moesten worden gedaan wat betreft de steekproefgrootte. We zochten eerst 250 gezinnen binnen een jaar, bij voorkeur in regio Utrecht. Omdat dit zo lastig was, bestaat de steekproef nu uit 150 gezinnen.”
Naast de steekproefgrootte, was er nog een uitdaging: “Het liefst wil je een zo gevarieerd mogelijke steekproef, maar tegelijkertijd moet je je bewust zijn van de beperkingen. We hebben geprobeerd om te zorgen voor zo veel mogelijk variatie in de steekproef. Dat is tot op zekere hoogte gelukt, hoewel ik denk dat we over het algemeen toch een relatief harmonieuze groep gescheiden gezinnen hebben. Toch kunnen we daar ook van leren!”
Multidisciplinaire benadering maatschappelijk probleem
Maar hoe is Zoë bij dit onderzoek terecht gekomen? Na een bachelor Pedagogische Wetenschappen volgde ze een master Orthopedagogiek in Utrecht. Tijdens het schrijven van haar masterthesis kwam ze erachter dat ze onderzoek doen heel interessant vond. Niet veel later kwam er een positie vrij bij het onderzoek ‘Waar hoor ik thuis?’ en kreeg Zoë de mogelijkheid om haar promotieonderzoek daar te doen: “Ik vind dit een heel erg interessant onderzoek omdat het heel erg raakt aan wat er speelt in de maatschappij. Daarnaast vind ik het ook heel waardevol dat we niet alleen onderzoek doen om meer dingen te leren, maar ook om hopelijk positieve veranderingen teweeg te brengen, zoals het luisteren naar jongeren na scheiding.”
Naast de pedagogische invalshoek van waaruit Zoë werkt, wordt het onderwerp ook vanuit andere disciplines benaderd. Het onderzoeksteam bestaat uit onderzoekers van disciplines als linguïstiek, sociale geografie en rechten. Volgens Zoë was het in het begin wel zoeken hoe je samen onderzoek doet, maar zorgt dit uiteindelijk wel voor een verrijking van je onderzoek: “Op deze manier word je gestimuleerd om meer met elkaar in gesprek te gaan, terwijl je als onderzoeker vaak op je eigen werk of gebied gefocust bent. Na een tijdje zie je wat werkt en wat logisch samen gaat in het onderzoek en zo leer je ook beter om elkaars taal te spreken.”.
Vertaling naar de praktijk
Uiteindelijk willen de onderzoekers hun resultaten ook vertalen naar implicaties voor de praktijk: “Het onderzoeksproces is gestart vanuit het idee dat we meer willen horen van jongeren zelf over hun thuisgevoel. We hopen dat terug te kunnen koppelen en adviezen te kunnen formuleren voor mensen die met scheidende of gescheiden gezinnen werken. Dat is iets waar we nog steeds mee bezig zijn.”