Met juwelen getooide hand op de gesp van zijn riem, de vingers losjes voor zijn kruis hangend, de andere arm groots gebarend, een strak t-shirt waarboven een houten kralenketting de Johnny Depp-imitatie voltooid, spreekt Zan Perrion een publiek vol mannen toe over masculine energy. Volgens sommigen ‘s werelds “greatest seducer”, belichaamd Perrion de ‘alfaman’; dominant, zelfverzekerd en naar eigen zeggen een succes bij de vrouwtjes. 

Wie zijn deze alfamannen, die de afgelopen jaren steeds vaker kritische aandacht krijgen in documentaires, opiniebladen en sociaalwetenschappelijke boeken? Waar zijn ze uit voortgekomen en wat willen ze precies? 

Wie zijn het?
Alfa onder de alfamannen is misschien wel Anthony ‘Dream’ Johnson, een jonge ondernemer uit Florida. Zijn geesteskind, The 21 Convention, is hét evenement voor mannen die als alfaman door het leven willen gaan. Het mannelijk publiek wordt toegesproken over de betekenis van het man-zijn door een scala aan zelfverklaarde alfamannen, waaronder Perrion en Johnson. Johnson organiseert de evenementen al sinds 2007. Inmiddels wordt de conventie niet alleen in Noord-Amerika, maar ook in Europa en Australië gehouden.

 Naast Perrion, die verklaart dat het uitdragen van mannelijke energie de beste weg is naar het hart van iedere vrouw, is er ook Elliott Hulse. Hij ziet mannelijkheid in het beschermen van het gezin, met de nodige opgepompte spieren. Daarover spreekt hij zijn jonge kijkers briesend toe op zijn succesvolle Youtube-kanaal. De man is het hoofd van het gezin; de providerandprotector. Veel van Hulses kijkers zien hem als de vader die zij nooit hadden en leven naar zijn voorbeeld.

 Dan is er nog de man die zich Socrates noemt: kaal, dik, met een slierterig sikje onder zijn lip. In uiterlijk het tegenovergestelde van Hulse, en toch één van de bekendste sprekers op The 21 Convention; een alfaman. Hij zet zijn woorden aan met statistische grafieken; allen conceptuele modellen, zelden gebaseerd op cijfers. Die grafieken tonen aan dat je als man de gulden middenweg moet vinden tussen de zwakke, miezerige nice guy en de verachtelijke, gevaarlijke monsters die er emotieloos op los vrijen. De focus ligt hier op het vinden van een levenspartner – onbetwistbaar een vrouw. 

Waar komen ze vandaan?
De term alfaman wordt niet alleen omarmd door zij die zichzelf zo bestempelen. Lifestyle magazines, zoals Glamour, publiceren online artikelen getiteld “6 tekenen dat je een alfaman aan het daten bent”. Er wordt een beeld geschetst van een dominante, zelfverzekerde en egoïstische man, die romantisch de “king of the jungle” wordt genoemd. Dat is dan ook waar de term ‘alfa’ vandaan komt. Alfa’s zijn de vrouwelijke of mannelijke dieren die de hoogste positie bezetten in hun sociale groep (in een roedel wolven bijvoorbeeld). 

 In het dierenrijk is er vaak maar één alfa per groep. Toch roepen Johnson en de zijnen de leden van het mannelijk geslacht massaal op om alfa te worden. Dat doen zij vanuit hun overtuiging dat de man in een hoekje is gedreven door het feminisme. Hun filosofie wordt dan ook wel menninisme genoemd. Het is een gedachtegoed dat is ontstaan in de postindustriële samenleving, waarin spierkracht ondergeschikt is geraakt aan denkvermogen. 

 Hanna Rosin, journaliste en schrijfster van het boek Het Einde van de Man, merkte dat vrouwen tegenwoordig meer succes hebben op de werkvloer dan mannen. In de VPRO Tegenlicht documentaire Alfamannen beschrijft zij dat jonge vrouwen meer verdienen dan hun mannelijke collega’s en dat een groter percentage vrouwen dan mannen het tot manager schopt. “In de gemechaniseerde, postindustriële wereld maakt het niet uit hoe sterk je bent – alles gaat om informatie en academische diploma’s. Een dergelijke wereld blijkt nu eenmaal beter bij vrouwen te passen,” zegt Rosin in de documentaire.

Wat willen ze?
Het verdwijnen van mannelijke banen – en daarmee een duidelijk beeld van de mannelijke rol – maakt sommige mannen onzeker. Zij willen terug naar een duidelijke rolverdeling, waarin de man het leidende personage speelt. Neo-masculiniteit, noemen ze het. De wereld is verwijfd en dat is een groot probleem. Wat gebeurt er met de man nu vrouwen gelijke rechten hebben? Mag een man zijn natuurlijke driften niet meer nastreven zonder beschuldigd te worden van aanranding? Kan een man zijn autoriteit niet meer uitoefenen zonder een mansplainer te zijn? In de woorden van Johnson: “You are demonised for being a man.”

De onzekerheid die de mannen van The 21 Convention voelen, drukken zij uit in speeches die doordrenkt zijn van toxic masculinity. “Giftig omdat traditioneel mannelijke waarden tot in het extreme zijn doorgetrokken – kracht is hier een afschuw van zwakte, daadkracht een weigering van twijfel of het maken van excuses, zelfvertrouwen narcisme en moed een zo grof mogelijk beledigen”, schrijft Marian Donner in De Groene Amsterdammer (nr. 16, verschenen in 2017).

De alfaman zijn kernwaarden, zoals dominantie, seksuele activiteit, assertiviteit en economische zekerheid, worden vaak in tegenstelling gezet tot wat de moderne samenleving een ‘sterke vrouw’ noemt. Het zijn waarden die alleen door mannen moeten worden nagestreefd, niet door vrouwen. Vrouwen leveren in een dergelijk ideaalbeeld bijna al hun macht in; macht die de feministische stroming langzaam – en recentelijk – voor ze heeft gewonnen.

Alfamannen zien man en vrouw als absolute tegenpolen, die zich op geen enkel gebied moeten mengen. Marian Donner: “[D]e jonge vrouw is het die het zelfvertrouwen van aardige jongens als [Thierry] Baudet [Donner schaart hem onder de neo-masculienen] knakt, met haar huichelachtige aard waarbij ze doet alsof ze gelijkwaardigheid zoekt, maar in werkelijkheid niets liever wil dan ‘overrompeld, overheerst, ja: overmand’ worden.”

Waarom willen ze wat ze willen?
Onderzoek toont aan dat mannen die voelen dat hun mannelijkheid bedreigd wordt, zich afkeren van wat als traditioneel vrouwelijk wordt gezien, en hun man-zijn overdrijven. De Amerikaanse universiteiten Washington en Stanford onderzochten dit in 2015. De studie nam een groep mannelijke studenten en maakte inbreuk op de mannelijkheid van een willekeurige selectie van hen. Zo konden de onderzoekers zien hoe het gedrag van de ‘bedreigde’ mannen veranderde.

 Een handdruktest plaatste de helft van de mannen op het mannelijk gemiddelde drukkracht, en de andere helft op het vrouwelijk gemiddelde, ongeacht het daadwerkelijke resultaat. Vervolgens moesten zij een enquête invullen waarin buiten medeweten van de proefpersonen werd getest hoe zij hun eigen mannelijkheid inschatten. Fysieke attributen telden daarin mee, de hoeveelheid seksuele partners, maar ook hun voorkeur voor bepaalde producten, die van tevoren beoordeeld waren als mannelijk of vrouwelijk.

 De ‘bedreigde’ proefpersonen logen over hun lengte en toonden afkeer voor vrouwelijke producten. De mannen zochten naar een manier om hun gekrenkte mannelijkheid terug te winnen. Het blijkt dat zij fysieke aspecten en het ontkennen van ‘vrouwelijke’ voorkeuren daarbij het meest effectief achten. 

 Dat is in feite wat de alfaman ook doet: om man te zijn moet mannelijkheid omarmd worden. Er is geen plaats voor vrouwelijkheid. Dat de dualiteit van man en vrouw tegenwoordig allang doorbroken is, erkennen zij niet. Zoals het onderzoek aantoont, komen zulke gedachten voort uit onzekerheid. Het belangrijkste doel van de alfaman is dan ook om terug te keren naar dualiteit en een duidelijke verdeling van mannelijke en vrouwelijke taken.

Het probleem
De alfaman is een man die zich in het nauw gedreven voelt door moderne ontwikkelingen en het feminisme. Een bedreigde man is gevaarlijk, zeker één die mannelijkheid ervaart als geoorloofde agressie en dominantie. De waarden van de alfamannen staan hen toe om vrouwen kwaad te doen, in mentale en fysieke zin. Hetzelfde geld voor de ‘zwakkere’ leden van hun eigen geslacht.

De groeiende aanhang van types zoals Anthony Johnson en Zan Perrion vormt een blokkade voor vooruitgang. Hun ingebeelde idee dat er in de moderne wereld geen plaats is voor mannen, heeft een beweging uitgelokt die zijn tijd vooruit is: het menninisme. Pas als de wereld 180 graden is gedraaid en vrouwen de baas zijn over mannen, dán is het tijd voor een dergelijke stroming. Tot die tijd: laat ons alsjeblieft gelijkheid nastreven.