De uitvinding van de pil was een omslagpunt in de positie van de vrouw. Niet langer zou ongewenste zwangerschap een probleem vormen. De laatste jaren klinkt er een tegengeluid. De pil blijkt naast positieve ook flinke negatieve gevolgen te hebben.
Volgens Rutgers, het Kenniscentrum Seksualiteit Nederland, is de anticonceptiepil nog steeds de meest gebruikte vorm van anticonceptie. Vooral onder jongeren, achttien tot vierentwintig jaar, is de meerderheid van pilgebruiksters met 63 procent aanzienlijk. Van de gebruiksters stopt 32 tot 60 procent met de pil vanwege neerslachtigheid en stemmingswisselingen. Vrouwen geven aan zich lusteloos, energieloos en neerslachtig te voelen. Vaak komen ze er pas achter dat de pil hier de reden voor was, wanneer ze stoppen met het gebruik, en zijn ze zich wanneer ze beginnen met de anticonceptiepil niet bewust van de gevolgen.
Laura Overheul, student psychologie, schrok van de invloed die de pil op haar mentale gestel had. ‘’Ik begon op mijn veertiende al met de pil, om mijn menstruatiecyclus regelmatiger en minder pijnlijk te laten verlopen. In de loop van de tijd werd ik vermoeider en vooral veel neerslachtiger. Ik had nergens meer zin in en vond alles en iedereen vervelend. Mijn leven was ineens wel heel zwaar en moeilijk,’’ zegt ze lachend. ‘’Mijn zus had hier ook last van gehad, maar het was bij haar verbeterd vanaf het moment dat ze met de pil stopte. Met dat voorbeeld in mijn achterhoofd besloot ik de pil ook maar even te laten voor wat het was. Na een maand begon ik alweer verschil te merken. Het neerslachtige gevoel verdween en ik kon weer meer genieten van alles.’’
Huilen
Anouk de Wit, PhD student aan de Rijksuniversiteit Groningen, doet onderzoek naar de samenhang tussen depressie en anticonceptie. 1010 Nederlandse meisjes tussen de zestien en vijfentwintig jaar werden over meerdere jaren van hun leven gevolgd. Hoewel er geen verband was tussen pilgebruik en depressieve symptomen in de gehele populatie, scoorden van de zestienjarige meisjes de pilgebruiksters 21,2 procent hoger op de vragenlijst over het voorkomen van depressieve symptomen. De meisjes bleken vooral last te hebben van vaker en meer huilen, overmatig slapen en eetproblemen. Hoewel niet bewezen kon worden dat de pil de oorzaak van deze depressieve symptomen was, is er wel degelijk een verband te ontdekken. Om erachter te komen wat dit verband is, is volgens haar meer onderzoek nodig. Wederom een bewijs dat er nog veel te weinig is gekeken naar de effecten van de pil.
Ook Sarah Hill, hoogleraar evolutionaire psychologie aan de universiteit van Texas, doet onderzoek naar effecten van de anticonceptiepil. In een interview met de Volkskrant eerder dit jaar zei ze dat we veel te nonchalant om met dit anticonceptiemiddel omgaan. De psychologische gevolgen zijn volgens haar aanzienlijk, maar hier wordt door dokters en onderzoekers nog altijd te weinig aandacht aan besteed.
Wat gebeurt er nu precies met het lichaam onder invloed van de anticonceptiepil? Door het slikken van de pil worden concentraties van twee belangrijke geslachtshormonen aangepast: progesteron en oestrogeen. Progesteron is het hormoon dat ervoor zorgt dat baarmoederslijmvlies zich voorbereidt op de innesteling van de eicel. Wanneer deze uitblijft, daalt de concentratie progesteron en begint de menstruatie. Oestrogenen, ook wel vrouwenhormonen genoemd, spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van de vrouwelijke geslachtsorganen. Onder normale omstandigheden is de concentratie oestrogeen in de eerste helft van de cyclus hoog, en die van progesteron laag. In de tweede helft van de cyclus is dit juist precies andersom.
Door het gebruik van de pil bevindt het lichaam zich, door de toevoeging van synthetische steroïden, eigenlijk continu in de tweede helft van de cyclus. Omdat de hormonen als kleine machientjes bepalen hoe wij ons voelen en wat we doen, heeft het aanpassen van de concentraties invloed op hoeveel zin je hebt in seks, hoe aantrekkelijk je jezelf vindt en ook hoezeer je je aangetrokken voelt tot je partner. Psychologische effecten dus, die echt van invloed zijn op je leven en op je levenskeuzes. In het eerdergenoemde interview met de Volkskrant geeft Sarah Hill aan dat ze zelfs vrouwen is tegengekomen die zich na het stoppen met de pil niet meer aangetrokken voelden tot hun partners, met een scheiding als gevolg.
Bewustwording
Wanneer we het over deze onderzoeken en uitkomsten hebben, klinkt het natuurlijk al snel alsof de anticonceptiepil negatief is en er beter naar alternatieven gezocht kan worden. Dit is volgens Hill niet het geval. De anticonceptiepil is een ideale uitkomst en werkt voor veel vrouwen heel goed. Het is alleen belangrijk dat de bijwerkingen en gevolgen duidelijker worden, zodat vrouwen waarvoor de pil niet goed werkt zich hiervan bewust worden, schrijft ze in haar boek.
Nienke Groenewoud (21) hoort bij de vrouwen die zonder problemen de anticonceptiepil slikken: ‘’Al op jonge leeftijd ben ik begonnen met de pil en ik heb er naar mijn gevoel eigenlijk nooit last van gehad. Ik ben niet lusteloos of neerslachtig en heb weinig last van stemmingswisselingen. Natuurlijk ben ik soms een maand emotioneler dan anders, maar daar had ik ook voordat ik de pil slikte last van. Ik denk dat het ook gewoon een beetje ligt aan hoe je hormoonhuishouding überhaupt in elkaar steekt. Sommige vrouwen zijn er misschien gewoon gevoeliger voor dan anderen.’’
Doping
Toch kan de pil ook als je nergens last van hebt, van grote invloed zijn op je gezondheid. Belinda Pletzer, onderzoeker bij Centre for Cognitive Neuroscience in Salzburg, doet onderzoek naar de invloed van hormonale anticonceptie op de hersenen. ‘’Omdat veel vrouwen al op jonge leeftijd met de anticonceptiepil beginnen, kan het haast niet anders dan dat het invloed heeft op de cognitieve vaardigheden en de hersenfunctie.’’ Er is ondertussen genoeg onderzoek gedaan naar de invloed van endogene steroïden, zoals oestrogeen, op de hersenen en het gedrag. Onderzoek naar synthetische steroïden op de hersenen is echter nog bijna niet gedaan, terwijl dat volgens haar hard nodig is. In haar onderzoek schrijft ze: ‘’Steroïde-inname bij atleten, bekend als doping, wordt door de samenleving bekritiseerd. Ondertussen raden we vrouwen wel aan steroïden in te nemen ter voorkoming van zwangerschappen. Dat is natuurlijk best wel vreemd.’’