We moeten zuiniger zijn met onze aarde. Die gedachte komt tijdens de  coronacrisis meer ter sprake dan ooit. De Rijksoverheid stelde enkele jaren geleden een doel om zuiniger te worden: Nederland volledig circulair in 2050. Jan-Henk Welink is projectleider en doet onderzoek bij Kennisplatform Duurzaam Grondstoffenbeheer van de TU Delft. Vanaf zijn promotie is hij al bezig met circulaire economie. “We streven naar redelijk circulair, en dat is haalbaar in dertig jaar.”

Een land circulair maken, hoe doe je dat eigenlijk?

“Het is handig om je te realiseren dat circulaire economie over grondstoffen gaat. Daar wil je zo min mogelijk van gebruiken, idealiter betekent dat een afvalloze economie. Dat bereik je door anders met je grondstoffen om te gaan tijdens het productieproces, of door minder te gaan produceren.

Vroeger betekende hergebruik dat je je tweedehands fiets verkocht, tegenwoordig is de definitie verfijnder. Er zijn allerlei manieren van hergebruik te onderscheiden, die vaak veel verder gaan dan het ‘gewone’ recyclen. Zo wordt er nu veel refurbished, wat inhoudt dat een product dat voor de ene doelgroep niet meer geschikt is, als een volwaardig product aan een andere doelgroep wordt verkocht. Een voorbeeld daarvan is dat een computer die eerst door een ICT’er is gebruikt, later aan een student wordt verkocht.

Je hebt nog veel meer technieken, zoals remanufacturing en repurposing, waarmee men probeert de kringloop te sluiten. Die zullen allemaal ingezet moeten worden om Nederland circulair te maken.”

Waarom is circulair worden zo belangrijk?

“Er zijn eigenlijk twee grote redenen waarom je als land circulair wilt zijn. De eerste is dat je niet afhankelijk wilt worden van landen als China, waar steeds meer producten vandaan komen. De tweede reden is dat als alle grondstoffen op zijn, alles ook echt op is. Met een wereldwijd tekort krijg je problemen, dat zie je nu al in de olie-industrie.”

Een volledig circulaire maatschappij in 2050: hoe ziet dat er dan uit?

“Als we massaal gaan consuminderen, verandert de economie mee. Er ontstaan steeds meer bedrijven die gaan verhuren in plaats van verkopen, waardoor juist zij er belang bij krijgen dat een product zo lang mogelijk meegaat. Ook kunnen bedrijven met steeds minder materiaal producten maken. Als je de Eiffeltoren vandaag zou omsmelten, dan kun je met nieuwe technieken en hetzelfde materiaal drie nieuwe Eiffeltorens bouwen.

Verder gaan we in de toekomst waarschijnlijk minder verpakken en zullen producten als laptops kleiner worden. Veel zaken zullen multi-inzetbaar worden, zoals huizen en gebouwen. Muren zullen makkelijk te verzetten zijn, zodat een appartementencomplex zo kan worden omgebouwd naar een kantoor.”

Levert de consument in aan kwaliteit van leven om de doelstellingen te bereiken?

“Nee, juist helemaal niet. In 2050 zullen we veel minder zelf bezitten en dat gaat de consument geld schelen. Auto’s zullen bijvoorbeeld steeds meer gehuurd worden in plaats van gekocht. Als je dan één auto met gemiddeld vijf mensen deelt, is het logisch dat het je veel minder kost. Maar het nadeel van leasen en huren is natuurlijk wel dat de drempel steeds lager wordt om te gaan consumeren.”

Gaan we het halen om volledig circulair te zijn in 2050?

“Helemaal circulair zullen we nooit worden, als daarmee wordt bedoeld dat we helemaal geen afval meer produceren. Als we aluminium kozijnen over een paar jaar massaal lelijk vinden, zitten we met een aluminium overschot. Dat kun je dan wel ergens opslaan, maar waarschijnlijk niet gelijk weer ergens anders voor gebruiken omdat er simpelweg geen vraag voor is.

Andersom geldt het ook. Als we bij wijze van spreken een miljard koperen 3D-brillen willen maken, dan zul je toch koper moeten gaan winnen. Ik denk dat we de doelstelling hebben bereikt als we in 2050 tien procent verbruiken aan grondstoffen van wat we nu doen. En dat is haalbaar, hebben sommige gemeentes al bewezen.”

Gaat de coronacrisis roet in het eten gooien, of juist een zetje in de rug geven?

“In Nederland zaten we aan het begin van de uitbraak zo klem met beademingsapparatuur. Dat komt omdat de onderdelen van over de hele wereld komen. Als de boel plat ligt, bijvoorbeeld door een crisis, dan blijft wat in Amerika is in Amerika en wat in China is in China. Het kunnen sourcen, het oppakken van de spullen uit je achtertuin, gaan mensen door deze crisis weer een stuk belangrijker vinden. De coronacrisis zal de circulaire economie dus een zet in de rug geven.”