De nalatenschap van iconische presidenten als Franklin D. Roosevelt en John F. Kennedy leeft nog sterk onder de Amerikanen. In haar proefschrift onderzocht Sara Polak de culturele identiteit die Roosevelt voor zichzelf creërde en de manier waarop zijn herinnering voortleeft. Volgens Polak zou de huidige president Trump nog wel eens een identiteitscrisis kunnen veroorzaken. 

In uw onderzoek naar Roosevelt als Amerikaans icoon maakt u gebruik van ‘memory studies’. Wat houdt dat precies in?

“‘Memory studies’ gaan niet over individuele herinneringen, maar over culturele herinnering. In mijn onderzoek naar Roosevelt ben ik niet op zoek gegaan naar nieuwe feitelijke informatie, maar heb ik vooral gekeken naar hoe hij herinnerd wordt als historisch figuur. Hoe wordt hij verbeeld in films, in romans, in biografieën, in documentaires? Het ging mij er niet om of deze films en boeken historisch gezien correct zijn: het is juist alleen maar interessanter als het niet klopt. Zo wordt Roosevelt in films bijvoorbeeld heel vaak afgebeeld in zijn rolstoel, terwijl dat in zijn tijd een taboe was en men hem bijna nooit in zijn rolstoel zag. Dat betekent dat onze culturele herinnering zo veranderd is dat iets wat destijds niet zichtbaar mocht zijn, nu juist wordt benadrukt.”

Welke technieken gebruikte Roosevelt om zijn iconische status als president te creëren?

“Het belangrijkste ingrediënt was zijn retoriek. Aan de ene kant was die heel aantrekkelijk, maar tegelijkertijd was veel van wat hij zei ontzettend vaag. Een van zijn bekendste uitspraken is “The only thing we have to fear is fear itself”. In eerste instantie zei hij dit in de context van de financiële crisis, maar hierna gebruikte hij het ook in een speech waarin hij pleitte voor de betrokkenheid van de Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog. En later is dit citaat ook weer in andere contexten terechtgekomen. Dit is een voorbeeld van een uitspraak die nog steeds met Roosevelt geassocieerd wordt, maar tegelijkertijd in ontzettend veel verschillende contexten kan worden toegepast: het houdt hem, als historisch figuur, in leven.”

Zijn er meer presidenten die een unieke en iconische identiteit voor zichzelf hebben weten te creëren?

“Kennedy is een heel bekend voorbeeld. Hij is net als Roosevelt in het harnas gestorven en dat heeft aan beide mannen een soort van heldenstatus gegeven. Ook Reagan en Lincoln leven nog steeds voort onder de Amerikanen. Dit soort presidenten spelen een belangrijke rol in de Amerikaanse herinnering, de culturele identiteit die de Amerikanen voor zichzelf opgebouwd hebben. De waarde van dit soort presidenten is terug te zien in hun uitspraken die zijn blijven hangen. Vaak zijn dit, net als Roosevelts beroemde uitspraak over angst, de uitspraken die op meerdere manieren te interpreteren zijn. Zo werd Reagans campagneslogan “It’s morning in America” een iconisch citaat. Ook aan Lincoln zijn ontelbare citaten toegeschreven, vaak dingen die hij helemaal niet gezegd heeft. Dit laat alleen maar duidelijker zien hoeveel autoriteit men nog aan zijn persoon hecht.”

Hoeveel invloed heeft een president als Trump op de culturele identiteit en herinnering van de Amerikanen?

“Dat is lastig te zeggen. Trumps motto van ‘America first’ staat heel duidelijk voor een breuk met de traditionele politiek van Amerika. Dit soort isolationistische gevoelens hebben altijd wel geheerst onder bepaalde groepen in de samenleving, maar dit is de eerste keer dat zo’n nationalistische ideologie de politieke overmacht heeft in de VS. Historisch gezien zagen de VS zichzelf vooral als de beschermer van democratie en vrijheid over de hele wereld, maar deze tijden lijken nu voorbij. Dit kan problematisch zijn voor de culturele identiteit van een groot deel van de Amerikaanse bevolking. Wat dat betreft hebben we het hier niet alleen over een crisis in de politiek, maar wellicht ook een crisis in de Amerikaanse identiteit.”