Het gevoel hebben dat er iemand naar je kijkt. Het is een bekend verschijnsel. Maar wist je dat je jezelf daardoor ook anders gaat gedragen? Onderzoekers aan de Vrije Universiteit in Amsterdam ontdekten dat mensen eerder geneigd zijn zich correct en aardig te gedragen als ze het gevoel hebben te worden bekeken.

Drie jaar geleden startten sociaal psychologen Zoi Manesi, Paul van Lange en Thomas Pollet met hun onderzoek naar de aanwezigheid van ogen. Aan de hand van een experiment werd de hulpvaardigheid van proefpersonen getest. Hierbij moest de proefpersoon een ander helpen met het oplossen van een taak.

Foto’s

De proefpersonen kregen eerst een foto te zien met aankijkende ogen, wegkijkende ogen of een foto van een bloem. En wat bleek: de mensen die de foto met de aankijkende ogen hadden gezien, vertoonden hulpvaardiger gedrag dan de anderen: 56,8 tegenover 47,3 procent. Dit verschijnsel wordt ook wel het ‘eye-images effect’ genoemd en werkt vooral als de ogen je recht aankijken. Er is overigens nog geen significant verschil gevonden tussen aankijkende en wegkijkende ogen.

Volgens VU-hoogleraar en mede-onderzoeker Paul van Lange was er al eerder onderzoek gedaan naar subtiele invloeden van ogen op menselijk gedrag. ”Vooral op het gebied van helpen en normatief gedrag. Denk hierbij aan het opruimen van je rommel. Maar wij hebben ook gekeken naar hoe aantrekkelijk mensen verschillende foto’s vinden en in hoeverre deze foto’s motiverend werken.”

De resultaten uit het onderzoek kunnen in de toekomst wellicht van grote invloed zijn op de praktijk. Met aanpassingen zouden mensen bijvoorbeeld eerder geneigd zijn om te doneren aan goede doelen.

Zwak

Tim Faber is assistent in opleiding binnen de faculteit Sociale Psychologie aan de Universiteit in Amsterdam. Hij is bekend met de onderzoeksgroep en doet zelf  ook onderzoek naar de invloed  van omgevingsprikkels op gedrag.

Faber is van mening dat het onderzoek professioneel is uitgevoerd, maar dat de uitslagen niet bepaald verrassend zijn. “Het eye-images effect is al meerdere malen getest in verschillende settings. De effect-grootte is vrij zwak en het wordt niet altijd gerepliceerd, dus de vraag is in hoeverre het een sterke invloed kan hebben op de dagelijkse praktijk.” Overigens onderkennen ook de onderzoekers in het artikel dat de effecten niet zo groot zijn.

Voordeel van de studie is wel dat hij praktisch toepasbaar is, vindt Faber: “Je kunt afbeeldingen van kijkende ogen in een dagelijkse setting gebruiken om het gevoel op te wekken dat op je wordt gelet. Dit kan er mogelijk toe aanzetten dat mensen beter op de regels letten, beter samenwerken of meer over hebben voor een ander.”