‘Stress tijdens jeugd kan litteken geven op DNA’

Marco Boks & Lotte Houtepen (UMC Utrecht)
15 - 04 - 2016 ► 08:40



Hevige stress in de kindertijd kan later nog gevolgen hebben voor de manier waarop je reageert op stress, zo blijkt uit het Epistress-onderzoek van het UMC Utrecht. “Door traumatische ervaringen ontstaat in het DNA als het ware een litteken dat jaren later nog van grote invloed kan zijn”, zeggen Marco Boks, psychiater en onderzoeker op de afdelingen psychiatrie en epidemiologie, en promovenda Lotte Houtepen.

Hoe zat het onderzoek in elkaar?

Houtepen: “In totaal hebben we 150 personen gezien: mensen met de diagnose schizofrenie, mensen met een bipolaire stoornis, hun eventuele broers en zussen en een controlegroep die bestond uit gezonde mensen. Die laatste noemden we de ‘gezonde controles’. Deze 150 zijn uitgenodigd voor een onderzoeksmiddag waar zij vragenlijsten moesten inullen. Daarbij werden ze blootgesteld aan stressvolle situaties. Zo moesten ze opeens een presentatie geven voor een commissie. Dat is voor iedereen eng, hoe goed je ook bent in spreken.”

Wat bleek er uit de eerste resultaten?

Houtepen: “Bij de groepen met een psychiatrische aandoening zijn we nog bezig met  vervolganalyses, dus de gepubliceerde resultaten komen alleen uit de groep ‘gezonde controles’. Uit die groep blijkt dat een stressvolle ervaring in iemands jeugd kan leiden tot een verandering in het DNA, wat levenslange gevolgen kan hebben. Hierbij  gaat het echt om jeugdtrauma’s als mishandeling, seksueel misbruik en emotionele verwaarlozing, wat allemaal van invloed kan zijn op het psychiatrisch ziektebeeld. Ook al gebeurde het lang geleden, soms 30 of 40 jaar terug, het blijft terug te zien in je biologische markers.”

Hoe werkt dat precies?

Boks: “Centraal hierin staat het KITLG-gen. Je kan zeggen dat dit gen de stressreactie reguleert en dus bepaalt of je reactie heftig of juist rustig is. Door een stressvolle ervaring uit het verleden verandert de omgeving van dit gen en die verandering kan later in het leven ook nog belangrijk zijn. Het gen is dus gevoelig voor zaken uit het verleden en tegelijkertijd van invloed op de manier waarop iemand nu reageert op stress.”

Wat zijn de gevolgen van het onderzoek?

Boks: “Het onderzoek is zo bijzonder omdat wij de eersten zijn die ervaringen uit het verleden en de latere stressreactie kunnen koppelen aan een ontstaan litteken in het genoom. In de kankergeneeskunde zijn er al medicijnen die dit soort veranderingen in het DNA tegengaan of juist bewerkstelligen. Dat blijkt effectief te zijn, dus het is goed om op deze manier te kijken naar behandelingen van door stress veroorzaakte aandoeningen.”

Hoe ziet de toekomst er uit?

Boks: “Verdere uitslagen komen tussen nu en een jaar en daarna zal het gevonden effect ook in andere cohorten onderzocht worden. Deze studie was al gebaseerd op resultaten uit twee andere cohorten, een in Utrecht en een in Duitsland, waar hetzelfde effect gevonden werd. Dat sterkt ons in ieder geval in het idee dat dit geen toevalsbevinding is.”

Cas Noyon



Geen reacties mogelijk.

artikelen van Cas Noyon:
‘Stress tijdens jeugd kan litteken geven op DNA’