Eenzaamheid, dat is typisch iets voor ouderen, toch? Maar uit onderzoek blijkt dat ook jongeren er last van hebben. Hoewel jongeren vaak omringd zijn door leeftijdsgenoten, vormen zij volgens sommige onderzoeken zelfs de meest eenzame groep. Hoe eenzaam zijn Nederlandse jongeren en waar komt dat door, vroeg gedragswetenschapper Gerine Lodder zich af. Ze promoveert vandaag aan de Radboud Universiteit.

Hoe ben je op het idee gekomen om onderzoek te doen naar eenzaamheid onder jongeren?

“Bij het woord eenzaamheid zie je al snel een beeld voor je van een ouder iemand die achter de geraniums zit. Maar dat eenzaamheid juist zo veel voorkomt bij jongeren, fascineerde mij.”

Is er al eerder onderzoek gedaan naar eenzaamheid bij jongeren?

“Uit eerdere onderzoeken kwam naar voren dat jongeren samen met ouderen en speciale groepen, zoals gescheiden vrouwen, eenzaamheid vertonen. Het verschil is dat jongeren piekmomenten van eenzaamheid kennen. Dit interesseerde mij zodanig, dat ik op zoek ging naar meer theorie over de oorzaak hiervan.”

Je noemt in je onderzoek twee soorten eenzaamheid.

“Ik kwam erachter dat er twee tegenstrijdige theorieën bestaan over de oorzaak van eenzaamheid. De ene stelt dat eenzaamheid wordt veroorzaakt door sociale onhandigheid: mensen weten niet goed hoe zij met hun omgeving om moeten gaan en missen belangrijke signalen. Daardoor zijn deze mensen niet zo’n aantrekkelijke keuze als vriend. Dit creëert een slechte sociale situatie, waardoor eenzaamheid ontstaat. De andere theorie richt zich juist op hoe iemand zijn sociale omgeving waarneemt. Sommige mensen hebben een negatiever beeld van hun sociale omgeving dan in werkelijkheid het geval is. Ook dat kan eenzaamheid veroorzaken. Uiteindelijk hoopte ik tijdens het onderzoek een van de twee theorieën te kunnen bevestigen.”

In 2010 is het onderzoek gestart, waarbij meer dan 1750 jongeren zijn onderzocht. Hoe heb je dat aangepakt?

“We hebben verschillende onderzoeken gedaan, waarbij we zowel hebben gekeken naar scholieren als naar studenten. We wilden weten hoe jongeren hun sociale omgeving beoordelen en hoe de sociale omgeving hen beoordeelt. En die processen kan je juist goed bij deze doelgroep onderzoeken, omdat ze in een vaste klas zitten en elkaar vrij goed kennen. We hebben onder andere vragenlijsten, emotieherkenningstaken, sociometrische technieken, observaties en eye tracking gebruikt om de gegevens te verzamelen.”

Ben je verrast door de resultaten?

“Ik had van te voren gedacht dat we aan de hand van dit onderzoek een van de twee theorieën konden vaststellen. Maar het lijkt erop dat er echt twee verschillende mechanismen bestaan die eenzaamheid veroorzaken. Zo zien we dat een bepaalde groep jongeren zichzelf laag beoordeelt op sociale vaardigheden en ook door anderen laag wordt beoordeeld. Ze worden door klasgenoten bijvoorbeeld minder genoemd als vriend. Maar we zien ook voorbeelden van jongeren die juist heel sterk op hun sociale omgeving letten en deze negatiever beoordelen dan de werkelijkheid.”

 Welke concrete middelen kunnen er worden ingezet tegen eenzaamheid bij jongeren?

“Wat we hierover weten is vooral bij volwassenen onderzocht. Maar op basis van eerdere onderzoeken en van mijn resultaten, denk ik dat het heel belangrijk is om te kijken naar hoe de eenzaamheid wordt veroorzaakt. Dus komt dat door het ontbreken van sociale vaardigheden of juist door een negatief denkbeeld? Op basis hiervan kan worden gekeken naar een geschikte oplossing.”

Foto: Forever Alone (Guagua_JD, Flickr, CC BY-NC-ND 2.0)