Migratie: ‘Expats zijn onder de radar verdwenen’

Amerikaanse expats. Foto: A. Davey (Flickr, CC BY 2.0)
15 - 04 - 2016 ► 07:45



Over hoogopgeleide immigranten wordt zelden gesproken. Soms worden ze niet als immigrant gezien. Historica Aniek Smit (Universiteit Leiden) onderzoekt in Jakarta en Den Haag hoe zij integreren: “Natuurlijk hebben expats andere kansen op de arbeidsmarkt, maar zij maken net als arbeidsmigranten gebruik van persoonlijke netwerken en ervaringen. Ook al reizen ze businessclass.” 

Wat zijn expats?

Expats zijn tijdelijke migranten, vaak hoogopgeleid. Maar het ligt er ook aan hoe je het definieert, want in werkelijkheid zijn het vaak ook blijvers. Het onderzoek gaat daarom veel over categorieën: wie is er echt expat en wat maakt het uit wie er expat is?

En maakt dit uit?

De beeldvorming over expats is veel minder negatief. Bij arbeidsmigranten zien mensen allerlei beren op de weg. Expats worden positiever neergezet, maar het is ook een heel diverse groep. Uit mijn onderzoek blijkt dat de werkgever een belangrijke rol speelt bij de manier waarop zij hun plek vinden in de stad.

Is er veel onderzoek gedaan naar expats?

Er is veel onderzoek gedaan naar de koloniale tijd, daar heb ik veel aan. Maar daarin wordt veel verklaard vanuit ‘in de koloniale samenleving ging het zo’. Als sommige expats zich na de koloniale tijd nog steeds zo gedragen, moet je daar echt andere verklaringen voor vinden. De laatste jaren wordt er ook steeds meer onderzoek naar de postkoloniale tijd gedaan, maar niet door historici. Zo zijn bedrijfshistorici vaak op beleid en niet op werknemers gericht. Ik vraag me af waarom zulk onderzoek niet interessant is voor Shell, ze zouden best trotser mogen zijn op hun verleden en ervaringen met expats. Ook ontstaat veel onderzoek door beleidsstukken en overheidsbeslissingen. Deze groep is veel beweeglijker en doet weinig aanspraak op de overheid. Wat dat betreft zijn expats onder de radar verdwenen. Het lastige aan de term ‘expat’ is bijvoorbeeld al dat deze later bedacht is. Archiefonderzoek is hierdoor lastig, want de zoekterm ‘expat’ levert weinig op.

Hoe probeert u dat op te lossen?

Ik kijk daarvoor naar de instituties waar deze groepen ‘doorheen bewegen’, zoals ambassades, internationale scholen en clubs. Om een deel van de groep in Jakarta kaart te brengen heb ik het archief van de Nederlandse School in Jakarta bezocht. Maar misschien kan ik dat archief beter een stoffige zolderkamer noemen. Het mondkapje dat ik op straat droeg tegen de luchtvervuiling, kon ik in het archief ophouden. In dit archief lagen lijsten met daarop informatie over leerlingen en hun ouders. Op deze manier wist ik bijvoorbeeld wat de vorige school van een leerling was. Dit is een manier om zo’n groep en hun migratiebewegingen in beeld te brengen.

Zijn er verschillen tussen Jakarta en Den Haag?

Ja, in Jakarta speelt racisme een grotere rol. Dit ook omdat het in het dagelijks leven een grotere rol speelt. Maar veel expats zijn hoog opgeleid en heel diplomatiek. Tijdens interviews gaven zij zelden expliciet hun mening. Wel maakten zij subtiel hun mening over moslims bekend door bijvoorbeeld te zeggen ‘al die hoofddoekjes’ of te klagen over een moskee naast de deur. Maar begin jaren vijftig werd er in sommige informatieboekjes voor Amerikaanse expats in Den Haag over Nederland ook denigrerend gesproken. De toon was dan vooral: hoe ga je om met Nederlanders, men is hier niet zo modern.

Luuc Ritmeester



Geen reacties mogelijk.

artikelen van Luuc Ritmeester:
Migratie: ‘Expats zijn onder de radar verdwenen’
Boos? Stuur (g)een boze brief