Voor het eerst is een taal vastgelegd waarin handgebaren niet een ondersteunende, maar een primaire rol spelen: het Nheengatú. Dr. Simeon Floyd (Radboud Universiteit) ontdekte dat sprekers van deze taal de tijd aangeven door te wijzen naar de stand van de zon.

Het Nheengatú is oorspronkelijk afkomstig uit een Portugese kolonie in het noorden van het Amazonegebied. Wat de taal uniek maakt, is dat het een combinatie is van spraak en gebaren. Zonder het handgebaar is de tijdsaanduiding voor een luisteraar niet duidelijk.

Volgens dr. Mily Crevels (Universiteit Leiden), die onderzoek deed naar de inmiddels uitgestorven taal Itonama, is het niet nieuw dat er voor tijdsaanduidingen naar de hemel en zonnestand wordt gewezen, omdat er veel talen zijn die bijvoorbeeld slechts twee of geen telwoorden kennen.

Aandacht voor visuele taalelementen

Wel levert de studie van Floyd een grote bijdrage aan toekomstig taalkundig onderzoek. Floyd trekt daarbij een vergelijking met gebarentaal. Zo zal er nu niet alleen meer aandacht zijn voor de visuele aspecten van taal, er zal ook meer veldonderzoek gedaan worden door middel van video-opnames om belangrijke details niet te missen.

Vaker voorkomend dan bekend

De taal wordt gesproken in het Vaupes (Rio Negro) riviergebied, waar de aanwezige talen elementen delen. Floyd gaat er van uit dat niet alleen daar, maar ook waarschijnlijk buiten dit gebied soortgelijke fenomenen voorkomen. Het is veel wijdverspreider dan bekend, maar wellicht ook ergens al verloren gegaan, zegt Crevels.

Floyd: “Als het bewezen wordt dat dergelijke fenomenen bestaan in verschillende talen, zullen taalkundige theorieën aangepast moeten worden om de mogelijkheid van grammaticale verbanden tussen gesproken en visuele elementen vast te leggen. Bijvoorbeeld het belang van woordvolgorde in gesproken taal, daar is bij het Nheengatú geen sprake van, aangezien de visuele gebaren op hetzelfde moment worden gebruikt als de gesproken woorden, en niet voor of na elkaar.”