Sommige mensen raken niet uitgepraat over zichzelf en lijken hun eigen verhalen het allermooist te vinden. Waarom gedragen mensen zich op deze manier? De Amsterdamse hoogleraar sociale psychologie Gerben van Kleef onderzocht dit verschijnsel en kwam tot de conclusie dat macht ervoor zorgt dat mensen zichzelf inspirerender gaan vinden.

Wat was de aanleiding voor uw onderzoek?
Een heleboel alledaagse observaties in de omgang met machtige personen. Hierin constateerden mijn onderzoeksgroep en ik steeds dat er iets lijkt te gebeuren met mensen die veel macht krijgen. Zij lijken zichzelf heel erg interessant te gaan vinden. Dit soort dingen zie je ook op televisie gebeuren. Één voorbeeld hiervan was de acteur Matthew McConaughey, die toen hij een Oscar kreeg tijdens zijn acceptance speech memoreerde dat hem eens gevraagd werd wie zijn rolmodel was. Hierop antwoordde hij: ‘It is me in ten years.’ Hieruit blijkt dat hij geen inspiratie meer uit anderen kan putten en het daarom maar in zichzelf is gaan zoeken. Als je erop gaat letten, zie je dat overal en wij waren benieuwd of dat te maken heeft met de macht die mensen hebben.

Hoe heeft u dat onderzocht?
We hebben in totaal vijf onderzoeken gedaan. Sommige daarvan waren vragenlijsten, maar het leukste is naar mijn mening het onderzoek waarbij we mensen tegenover elkaar hebben gezet in een kamertje en ze daar met elkaar hebben laten praten. Van tevoren hadden we gemeten hoe machtig die mensen waren in hun dagelijks leven. Vervolgens vroegen we een van de mensen vijf minuten lang een verhaal te vertellen over iets dat ze heel erg geïnspireerd had en de andere mensen moesten daar naar luisteren. Daarna wisselden de rollen om. Uit de evaluatie van deze gesprekken bleek dat machtige mensen meer inspiratie haalden uit hun eigen verhaal dan uit het verhaal van de anderen.

Wat zijn volgens u verklaringen daarvoor?
Over het algemeen zijn machtige mensen meer geneigd zichzelf als middelpunt van het universum te gaan zien. Dat machtige mensen zichzelf meer inspireren dan anderen past eigenlijk in dit straatje: dit is een symptoom van de psychologie achter wat macht doet met mensen. Daarbij vinden machtige mensen het moeilijker om de grootsheid van andere mensen te erkennen, doordat ze zichzelf zo groots en meeslepend vinden. Ook de omgeving van machtige mensen heeft invloed op het geloof in hun eigen grandiositeit. Dit komt doordat mensen die rond iemand in een machtspositie werken meer op hun tenen lopen, omdat ze bang zijn om bijvoorbeeld hun baan te verliezen. Op die manier versterken collega’s onbewust wellicht het idee bij machtige mensen dat ze daadwerkelijker inspirerender zijn dan anderen.