Het Binnenhof was niet altijd een geliefd gebouw. De Fransen gaven de voorkeur aan Amsterdam en in de negentiende eeuw vond men het maar ouderwets. Juist die discussie maakt het zo’n bijzondere plek. Leids historicus Diederik Smit promoveert op de betekenis van de politieke gebouwen op het Binnenhof. Zijn conclusie: het Binnenhof weerspiegelt onze nationale eenheid.
Waarom zit de regering nu in Den Haag?
De regering zit daar door traditie, die moeilijk is om te breken. Tot de achttiende eeuw was Nederland een republiek en zetelde het landsbestuur op het Binnenhof in Den Haag: een kleine, neutrale en centrale stad. Toen de Fransen van Nederland een eenheidsstaat maakten, verplaatsen ze de regering naar de grootste stad Amsterdam, net als in andere landen. Maar nadat in 1813 Willem I koning werd, keerde hij terug naar Den Haag. Zijn koningschap was gebouwd op idee van herstel van de goede, oude tijd: hierbij hoorde ook de terugkeer naar het Binnenhof. Juist die herinnering aan het verleden geeft de meerwaarde aan het Binnenhof.
En waarom in zo’n oud gebouw?
Het Binnenhof werd in de 19e eeuw gezien als ouderwets. Maar men kon het niet eens worden over een nieuw ontwerp voor een gebouw, dus kwam er een compromis: het Binnenhof dan maar zo laten. Dit is typisch Nederlands: een oplossing zoeken waar iedereen het mee eens is. Daarmee is het Binnenhof een symbool voor samenwerking geworden.
Uw onderzoek naar politieke gebouwen is onderdeel van onderzoek naar politieke cultuur. Dit vakgebied is vrij nieuw. Gaat u anders te werk dan bij een ‘normaal’ historisch onderzoek?
Onderzoek naar politieke cultuur is in de jaren negentig opgekomen en gebeurt steeds vaker. Politieke geschiedenis wordt hierbij niet meer gezien als een opsomming van allerlei wetten, discussies en ideologieën. Politieke cultuur focust op vormen van politiek, bijvoorbeeld taalgebruik van politici, omgang, kleding en gebouwen. Bij mijn onderzoek is het ruimtelijk aspect een nieuwe invalshoek. Er was nog nooit nagedacht over de rol van gebouwen in de Nederlandse politiek: hoe ze tot stand zijn gekomen en wat het zegt over de politieke cultuur. Dit onderzoek bevestigt ideeën over de Nederlandse politieke cultuur. Bijvoorbeeld het feit dat samenwerking belangrijk is, zie ons poldermodel. Dit is ook te zien in het Binnenhof. Iedereen zit bij elkaar en kan van zaal naar zaal lopen.
Wat vond u het leukste aan uw onderzoek?
Bij geschiedenis heb je vaak dat je onderzoek doet naar iets wat er niet meer is. Het Binnenhof daarentegen is heel tastbaar. Ik heb lang in Den Haag gewoond, daardoor kon ik iedere dag door mijn onderzoek heen fietsen. Het werkt inspirerend als je kan zien hoe het Binnenhof leeft en werkt. Ook was het leuk dat het onderzoek over een lange periode ging. Hierdoor kon ik veel verschillende bronnen raadplegen. Ik begon met handgeschreven brieven uit 1813 in het Frans en eindigde met digitale Tweede Kamer verslagen uit 2015.