Dagelijks vissen Italiaanse reddingsmedewerkers honderden bootvluchtelingen uit het water. Andere Europese landen staan erbij en kijken ernaar. Moeten asielzoekers niet eerlijker verdeeld worden over de Europese Unie? Een interview met Marlou Schrover, hoogleraar migratiegeschiedenis aan de Universiteit van Leiden. 

Waarom is het probleem van bootvluchtelingen nog steeds niet opgelost?
Het aantal conflicten in de wereld is in de afgelopen jaren enorm toegenomen, waardoor falende overheden het overzicht verliezen.
Italië kan weinig doen, want het land is gebonden aan het Vluchtelingenverdrag. Vluchtelingen mogen niet zomaar worden teruggestuurd. Het is een typisch Italiaans probleem, omdat in de Europese wetgeving is vastgelegd dat asielzoekers in het eerste veilige land van aankomst moeten worden opgevangen. Verder is Italië aantrekkelijker dan Griekenland en Turkije. Turkije is geen lid van de Europese Unie. Griekenland is wel lid, maar heeft een belabberde economie.

Wat is het verschil tussen 20 jaar geleden en nu?
Vluchtelingen kunnen niet meer zo gemakkelijk asiel aanvragen.
Er zijn nu allerlei barrières voor gezinsmigratie zoals leeftijdsgrens, inkomensgrens en het maken van een inburgeringstoets. Vluchtelingen kunnen gemakkelijker uit hun eigen land vluchten, maar worden moeilijker toegelaten tot andere landen. Daarnaast is Libië jarenlang een buffer geweest tussen bijvoorbeeld Mali en de Middellandse Zee, maar door de toenemende instabiliteit reist men door naar Europa.

Is het ethisch verantwoord om bootvluchtelingen terug te sturen?
Zodra het niet veilig is in het land van herkomst, wordt men niet teruggestuurd. Syrische christenen krijgen nu een vluchtelingenstatus. Maar zodra vluchtelingen geen duidelijke redenen hebben om te vluchten, dan moeten ze terug als ze zijn uitgeprocedeerd.
En soms maken ambtenaren verkeerde inschattingen. Een voorbeeld hiervan zijn homoseksuelen die worden teruggestuurd en vervolgens in hun eigen land worden opgehangen. Dit is vaak het gevolg van culturele- en geloofsovertuigingen, aangezien homoseksuele jongeren vaak niet direct, bij aankomst op Schiphol, aangeven dat ze homoseksueel zijn.

Wat zijn mogelijke oplossingen?
Vanuit Italiaans perspectief is de oplossing om geregeld de grenzen te openen om asielzoekers te laten vertrekken naar andere EU-landen. Vanuit Europees perspectief zou de wetgeving veranderd moeten worden waarbij het opvangen van asielzoekers in het eerste land van aankomst wordt opgeheven. Asielzoekers zijn dan meer verspreid over de Europese Unie. Nederland zal hier niet vrolijker van worden want men zal zeggen: ‘Vol is vol.’ Vanuit Duits perspectief werft een rekruteringsdienst de meest geschoolde Syriërs uit de vluchtelingenkampen die ze vervolgens meenemen naar Duitsland. Vanuit de Libische overheid zou de kustwacht versterkt moeten worden, want alleen de eigen overheid mag Libische vluchtelingen tegenhouden. Ik zou zeggen: “Verander het aankomstprincipe en blijf investeren in vluchtelingenkampen in de regio zodat mensen daar kunnen blijven. Natuurlijk moeten ze daar niet jarenlang verblijven, maar het feit is dat vluchtelingen veelal het liefst terug willen naar hun geboorteplaats.”

Hoe ziet u de toekomst tegemoet?
Het bootvluchtelingenprobleem zal niet snel worden opgelost, totdat Frankrijk erachter komt dat veel asielzoekers in Parijs zitten. Er zal dan een verhoogde druk komen op Europese samenwerking om asielzoekers op te vangen. Zolang andere Europese landen geen last hebben van bootvluchtelingen, zal er weinig veranderen.