De sprekers op het symposium Gendered Innovations (28 maart, Universiteit Leiden) zijn het er allemaal over eens: wetenschappelijk onderzoek heeft vaak een blinde vlek als het om verschil tussen man en vrouw gaat. Hierdoor kan er niet alleen veel onderzoek de prullenbak in, maar komen mensen ook onnodig te overlijden door onjuiste diagnoses. Daarom pleiten zij voor meer aandacht voor gender binnen wetenschappelijk onderzoek.

“Er zijn verschillende redenen voor dit gebrek aan aandacht”, zegt vice-rector magnificus Simone Buitendijk wanneer ze het symposium opent. “We denken al snel dat het een ‘luxeprobleem’ is of dat het juist veel te ingewikkeld is. Maar door ons te baseren op stereotypering wordt 50 procent van de populatie uitgesloten van onderzoek, met name vrouwen. Zo missen we kansen voor innovatie en vooruitgang binnen de wetenschap.”

Hartaanval of menopauze?

In 2009 is door de Stanford University het project Gendered Innovations opgezet om te kijken welk effect gender heeft op wetenschappelijk onderzoek en hoe innovatie binnen de wetenschap vergroot kan worden door rekening te houden met sekse. Een van de case studies uit dit project ging over hartziekten bij vrouwen.

Hartziektes zijn doodsoorzaak nummer 1 onder vrouwen, maar worden nog steeds gezien als een typische mannenziekte. Veel onderzoek hiernaar richt zich dan ook op mannen, waardoor de medicijnen minder goed werken bij vrouwen en meer bijwerkingen hebben. Medici zijn zich er niet altijd bewust van dat zij door hun eigen stereotypering onjuiste diagnoses kunnen stellen. Waar mannen een grote hartaanval hebben, krijgen vrouwen juist kleine hartaanvallen en hebben dus andere symptomen. Daardoor krijgen vrouwen met een hartziekte vaak ten onrechte de diagnose ‘dat zal de menopauze wel zijn’.

De genderdimensie

Naast de case studies geeft Gendered Innovations advies aan wetenschappers over manieren om de genderdimensie mee te nemen in hun onderzoek. Ook streeft het project naar gendergelijkheid binnen overheden en universiteiten. Hiervoor zijn drie strategieën ontwikkeld: het vaststellen van het aantal vrouwen binnen organisaties, structurele verandering binnen organisaties die mannen en vrouwen gelijke carrièrekansen geven en de eis om de genderdimensie in elk onderzoek mee te nemen. Op deze manier wordt er waarde toegevoegd aan onderzoek, het welzijn van de samenleving en zijn er meer kansen voor innovatie.

Vrouwen gaan voor

De Technische Universiteit Delft wilde een paar jaar geleden meer vrouwen aantrekken, omdat zij ondervertegenwoordigd waren. “Hiervoor hebben wij toen een ‘technology fellowship’ opgezet waarvoor alleen vrouwelijke wetenschappers konden solliciteren”, vertelt rector magnificus Karel Luyben. “Met andere manieren behaalden we weinig resultaten en dit fellowship maakte het mogelijk om in een keer veel goede, vrouwelijke wetenschappers voor vijf jaar aan te stellen.”

Opvallend genoeg kreeg de TU Delft alsnog sollicitaties van mannen binnen voor deze vacature. Volgens Luyben komt dit doordat mannen veel sneller denken dat zij wel geschikt zijn voor een functie. “Een man solliciteert zelfs op een baan waarbij expliciet om vrouwen wordt gevraagd, terwijl vrouwen vaak alleen solliciteren als zij aan alle eisen voldoen. Door minder specifieke functie-eisen hopen wij ook meer vrouwen aan te trekken.”

Horizon 2020

Op nationaal en internationaal niveau worden mensen zich steeds meer bewust van de  genderdimensie, zowel binnen organisaties als onderzoek. “Het is belangrijk dat hierbij wordt samengewerkt met onderzoeksteams”, volgens Curt Rice, hoofd van het Noorse Nationaal Comité voor Gendergelijkheid. “Onderzoekers hebben vaak niet geleerd om rekening te houden met gender en het is belangrijk dat het onderzoek zowel mannen als vrouwen aanspreekt en onderzoekt. Streven naar gelijkheid verhoogt de kwaliteit van het hele onderzoek.”

Een goed voorbeeld hiervan is Horizon 2020. Dit Europese programma is dit jaar van start gegaan en is gericht op het bevorderen van onderzoek en innovatie. Een van de eisen waaraan een onderzoeksvoorstel moet is de genderdimensie. Dus onderzoekers moeten  in hun voorstel duidelijk moeten maken welke rol gender in hun onderzoek speelt en dat zij hier rekening mee houden. Op deze manier worden wetenschappers gedwongen om na te denken over onderzoeken – en uiteindelijk innovaties – die ten goede komen aan zowel mannen als vrouwen.