Het overkomt iedere vrouw boven de vijftig: een brief van Bevolkingsonderzoek Borstkanker op de deurmat. Tijd voor de tweejaarlijkse screening. Een ongemakkelijke procedure met een spannende uitslag. Onlangs presenteerden Canadese onderzoekers na 25 jaar hun resultaten: de screenings zouden geen nut hebben. Zijn deze resultaten niet gedateerd? De huidige technische en medische mogelijkheden zijn immers anders dan 25 jaar geleden. Emiel Rutgers, chirurg-oncoloog in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, is ook ‘geen blind voorstander van screenings’, maar hij ziet mogelijkheden.

Baart dit nieuws onnodige zorgen bij vrouwen?

Ja, dat denk ik zeker. Terwijl een vrouw na een screening er juist rustig over mag zijn. Het is nu eenmaal zo dat als een vrouw een mammografie maakt en deze geen afwijkingen laat zien, de kans om borstkanker te krijgen de twee jaar daarna met tachtig procent verminderd is.

Had dit nieuws niet geplaatst moeten worden?

Dat is aan de redactie. Zelf vind ik het jammer dat deze onderzoekers in feite alleen maar kritiek hebben op de screening, maar geen alternatief geven. Mijn alternatief zou een slimmere screening zijn. Ik snap de nadelen zoals de kosten en de ongerustheid, maar daar kunnen we een slag in maken. Alleen vrouwen met een verhoogd risico moeten we uitnodigen voor de screening. De nazorg kan soepeler, een doorverwijzing kan bijvoorbeeld gladder verlopen en we moeten overdiagnostiek inperken.

Waarom wordt er nu niet ‘slim gescreend’?

Dat is een logistieke uitdaging. Je moet dan namelijk vrouwen selectief gaan oproepen voor de mammografie nadat ze eerst zijn ingedeeld in risicogroepen: van laag naar hoog. Zo’n systeem zal zeker extra kosten met zich mee brengen. Daarbij is de vraag: wie behoort er precies tot de eerste selectie? Wie heeft er precies een verhoogde kans op borstkanker? Experts zijn het nog niet eens over het juiste inschattingsprofiel.

Bent u bang dat mensen het vertrouwen in de screenings opzeggen?

Nee, daar ben ik niet zo bang voor. Screening is al veel vaker negatief in het nieuws geweest als gevolg van studies die het voordeel betwijfelden. Recent heeft de Gezondheidsraad echt alle studies en voor- en nadelen scherp tegen het licht gehouden en is opnieuw tot de conclusie gekomen dat screening nuttig is, dat de voordelen opwegen tegen de nadelen. Na de verschillende kritische publicaties in de afgelopen jaren is de opkomst nooit echt gedaald. Die blijft altijd rond de tachtig procent.

Zijn de screenings waardevol?

Ik ben geen blind voorstander van screenings. Wat ik wel zie is dat er veel borstkanker voorkomt in ons land. Nederland staat hoog op de verdrietige lijst van aantal borstkankerpatiënten. Maar de Gezondheidsraad is kritisch en zij staat positief tegenover de preventieve screenings. Daarbij zijn de neveneffecten positief. Denk aan betere nazorg, effectiever handelen en meer alertheid van vrouwen. Screening is gewoon een pijler van het ‘borstkankerzorghuis’ in landen waar borstkanker veel voorkomt.