Depressie komt wereldwijd vaker voor bij mensen met diabetes. Dat concluderen wetenschappers van Tilburg University op basis van het onderzoek, in samenwerking met Duitse en Engelse wetenschappers, dat zij hebben gedaan onder 47 Europese, Aziatische, Zuid-Amerikaanse en Afrikaanse landen. Paula Mommersteeg, gespecialiseerd in de Gezondheidspsychologie, is een van die Tilburgse onderzoekers.
Wat kunnen we precies van het onderzoek leren?
“Uit ons onderzoek blijkt dat mensen dat diabetes gemiddeld twee keer zo vaak depressief zijn als mensen zonder diabetes. Met name in landen met een laag tot gemiddeld inkomensniveau is dit verband sterk. Wellicht komt dat doordat die landen wel de beschikking hebben over voldoende eten, waardoor daar steeds vaker diabetes voorkomt, maar niet over voldoende gezondheidszorg. Het verband geldt voor diabetici over de hele wereld, maar vreemd genoeg niet voor die in Afrika.”
Op welke manier zijn jullie tot deze resultaten gekomen?
“Voor het onderzoek hebben we gebruik gemaakt van gegevens uit een grootschalig gezondheidsonderzoek van de World Health Organisation (WHO) aan de hand van vragenlijsten. Of iemand diabetes had, werd door de ondervraagden zelf aangegeven. Onder de ondervraagden kunnen ook een hoop ongediagnosticeerde diabetici zitten die zelf niet weten dat ze diabetes hebben. Met name in Afrika lopen veel van die gevallen rond. Dat kan wellicht een oorzaak zijn voor het uitblijven van het verband daar.”
“Depressie werd gemeten aan de hand van vijf verschillende factoren, waaronder stemmingsproblemen en een verminderde eetlust. Het zijn vragenlijsten, dus dat biedt niet zo veel zekerheid als een echt klinisch onderzoek, maar in het algemeen lag het aantal gevallen van depressie per land redelijk op één lijn. Er waren echter wel enkele uitschieters: in Brazilië had bijvoorbeeld 38 procent van de bevolking symptomen van depressie. Daarom hebben we ook nog een extra analyse gedaan, waarbij we landen met dergelijke extreme waarden er uit hebben gelaten, maar dat bleek vrijwel niets uit te maken voor de bevindingen.”
Dat depressie vaker voorkomt bij mensen met diabetes was al bekend. Wat voegt dit onderzoek toe?
“Het verband tussen diabetes en depressie was inderdaad al aangetoond, maar alleen voor landen in Europa en Noord-Amerika. Of dit verband er ook zou zijn in andere continenten, was nog maar de vraag. Vanuit die eerdere onderzoeken in Europa en Noord-Amerika was al bekend dat een combinatie van diabetes en depressie kan leiden tot slechtere zelfzorg en daardoor tot slechtere uitkomsten voor mensen met diabetes. Het zorgt dus voor een extra risico. En aangezien diabetes steeds meer een wereldwijde epidemie lijkt te worden, is het zinvol om extra aandacht aan dit soort verhoogde risico’s te besteden.”
In welke richting moet onderzoek naar diabetes en depressie nu worden voortgezet?
“De gegevens van de WHO kwamen uit 2002. Inmiddels is het aantal gevallen van diabetes sterk toegenomen. Ik ben wel benieuwd of met nieuwe cijfers het verband tussen depressie en diabetes nog steeds even sterk is, en of het verband wellicht ook in Afrika te zien valt. Maar ik ben met name heel benieuwd naar het mechanisme dat aan het verband ten grondslag ligt. Want waar dat verband vandaan komt, is nog niet duidelijk. Het zou goed kunnen dat het biologisch verklaard kan worden: dat met verminderde insulineproductie ook bepaalde andere ontregelingen in het lichaam plaatsvinden, wat uiteindelijk kan leiden tot een depressie. Aan de andere kant gaat depressie ook vaak gepaard met een ongezondere leefstijl, en dat kan dan weer tot diabetes leiden. Maar wat de precieze oorzaak is, is nog onduidelijk.”