Een nieuw experimenteel vaccin tegen H5N1 vogelgriep virussen blijkt zeer effectief te zijn bij testen op muizen en fretten. Het bleek ook effectief tegen vogelgriep virussen van het H9 subtype te zijn. Het vaccin bevat een veilige vorm van het relatief gevaarlijke levende virus. Het onderzoek gedaan door wetenschappers van de universiteit van Maryland staat sinds kort online, voordat het in mei gepubliceerd wordt in het tijdschrift Journal of Virology.
De H5 en H9 subtypes worden nauw in de gaten gehouden door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), omdat beiden de potentie hebben uit te groeien tot pandemieën. Tot voor kort probeerden onderzoekers deze bedreiging aan te pakken met ‘dode’ vaccins gemaakt van virussen die zijn geïnactiveerd.
Het Amerikaanse vaccin is daarentegen een ‘levend’ vaccin waarin het virus verzwakt, maar nog wel actief is. ‘Levende’ vaccins hebben het voordeel dat ze een sterkere respons van het immuunsysteem veroorzaken. Er is echter ook een risico, het virus in het vaccin is namelijk nog actief. Het kan daardoor nog wel evolueren tot een sterkere vorm. Daarnaast kan er genetisch materiaal uitgewisseld worden met andere griepvirussen wat kan resulteren in een griepvirus met pandemisch potentieel.
Dit risico is op ingenieuze wijze door de onderzoekers omzeild. Het genetisch materiaal van griepvirussen is opgebouwd uit acht segmenten. Door het achtste segment van het H9 virus in tweeën te knippen en op de plaatse van het tweede deel hiervan een H5 gen te plakken, hebben de wetenschappers een ‘verzwakt’ virus ontwikkeld dat sneller immuniteit voor H5N1 geeft, maar zich minder snel deelt en minder makkelijk informatie kan uitwisselen.
Viroloog Ben Berkhout van het Amsterdams medisch centrum (AMC) en Post-doc Joost Kreijtz van het Rotterdamse Viroscience lab reageren positief op het resultaat, maar hebben beiden nog wel enige bedenkingen. “De truc is leuk en origineel”, is Berkhout van mening, “maar het is zeker niet uitgesloten dat het virus toch wegen vindt om zijn delingsvermogen te verbeteren. Virussen kunnen meestal veel meer dan onderzoekers bevroeden.”
Dat het vaccin nu effectief is bij muizen en fretten, geeft daarbij geen garantie voor succes bij mensen, volgens Kreijtz. “Mocht het vaccin goed werken in een eerste studie bij mensen (fase 1) dan is dat niet direct van grote waarde voor de wereldgezondheid. Na een dergelijke studie volgen namelijk nog fase 2 en 3 onderzoek om uiteindelijk het vaccin te kunnen registreren. Op z’n vroegst zou een vaccin als dit pas over 5 à 10 jaar op de markt kunnen komen.”