In de Boothzaal van de Universiteits-bibliotheek Utrecht staat een gratis lunch klaar: broodjes gezond, melk en thee. Zo’n honderd toeschouwers zitten tevreden op een broodje te kauwen. Ironisch genoeg gaat de lezing van vandaag ook over eten. Meer specifiek: over overgewicht. Het is nummer vijf in een reeks van acht lezingen, genaamd ‘Framing food’, die draaien om de wetenschap achter ons eetgedrag. Vandaag is het de beurt aan Sander Kersten, hoogleraar Moleculaire Voeding aan Universiteit Wageningen.
Onder de titel “Dik, dikker, dikst” spreekt de professor, die zelf zichtbaar een gezond gewicht heeft, over de relatie tussen genen en overgewicht. De ‘obesitas-epidemie’ die de laatste vijftig jaar onze wereld heeft besmet is een (letterlijk) groeiend probleem, zo stelt Kersten.
Hij begint met het publiek twee stellingen voor te leggen. De eerste luidt: “De oplossing voor overgewicht is eenvoudig: men moet minder eten en meer bewegen.” De overgrote meerderheid van de handen gaat omhoog. Dan: “Normaal lichaamsgewicht is voor iedereen toegankelijk: soms ontbreekt echter de discipline.” Een enkel, twijfelachtig handje steekt de lucht in.
Genetische invloed
Dit is waar de hoogleraar vandaag op ingaat; in hoeverre is overgewicht aangeboren en in hoeverre is het onze eigen schuld? Op een dia staat een opsomming van het voedsel dat de gemiddelde mens op jaarbasis binnenkrijgt: onder andere 110 broden, 80 kilo bananen en 200 liter melk. Het publiek staart schaapachtig naar een dia met tientallen gehaktballen. Zo veel vlees dus. En dit is nog maar de helft van onze jaarlijkse vleesconsumptie, blijkt.
Dan volgt een overzicht van de belangrijkste onderzoeken tot nu toe. Uit verschillende onderzoeken met tweelingen blijkt dat genen bij overgewicht een rol spelen van 45 tot 75 procent. Na het onderzoeken van verschillende genen, is uiteindelijk het FTO-gen aangewezen als een van de boosdoeners. Ongeveer de helft van de Europeanen bezit dit gen, dat ervoor zorgt dat men gemiddeld drie kilo zwaarder is en 67 procent kans heeft om overgewicht te krijgen.
Veranderde samenleving
Het is echter niet zo dat onze genen in tientallen – of zelfs honderden – jaren nou zo veranderd zijn. Het verschil van de afgelopen eeuwen is het ontstaan van een ‘obesogene omgeving’, legt Kersten uit. Door veranderingen in de samenleving, waardoor men overvloedig eten tot beschikking heeft en minder beweegt, komt het FTO-gen tot uiting. Hij sluit af met de teleurstellende mededeling dat de vindingen over de relatie tussen genen en overgewicht nog niet leiden tot een geneesmiddel tegen de obesitas-epidemie.
Framing food
Elke woensdag tussen 13:00 en 14:00 wordt een Framing food-lezing gehouden, inclusief gratis lunch. Lezingen die de komende drie weken nog op de planning staan gaan over afvallen, allergieën en gezondere voedselproductie.