Nieuwe metingen tonen aan dat het neutrinodeeltje precies met de lichtsnelheid reist, en dragen zo bij aan het uitsluiten van eerdere wilde theorieën. Maar volgens Nikhef-directeur Frank Linde moeten al deze onderzoeken helemaal anders worden aangepakt.
“Ik vind de experimentele opstelling beroerd”, zegt Frank Linde, directeur van het Nederlands instituut voor subatomair onderzoek (Nikhef).“Ze zijn afhankelijk van absolute instellingen van de apparatuur. De meting kan best een systematische fout hebben.”
Daarmee rijst alweer twijfel over onderzoek naar de snelheid van neutrino’s, en of die hoger is dan de lichtsnelheid. In het laboratorium voor kernfysica in de Italiaanse plaats San Grasso analyseerden wetenschappers in het nieuwe Icarus-experiment het deeltje onder verbeterde omstandigheden. Verschillende correcties aan de oorspronkelijke proefopstelling zouden eerdere meetfouten opheffen en het experiment accurater maken. Het doek viel: de afwijking van de lichtsnelheid bleek minimaal.
Icarus is het antwoord op Opera, het onderzoek waaruit in september 2011 bleek dat neutrino’s sneller dan het licht reizen. De deeltjes werden gelanceerd vanuit het Europees Centrum voor Kernonderzoek (Cern) in Genève en kwamen 60 nanoseconden eerder dan het licht aan in San Grasso.
“Het is een vérre van ideale manier om neutrino’s van Genève naar Italië te schieten”, zegt Linde. Betrouwbaar bewijs tegen de vermaarde snelheidsovertreding kan dus ook Icarus niet geven. “Dat moet op de een of andere manier echt beter gedaan worden dan met experimenten die kritisch afhankelijk zijn van een absolute, moeilijk te verifiëren kalibratie van de apparatuur.”
In mei gaan vier onderzoeksgroepen, waaronder Opera en Icarus, opnieuw aan de slag. “Ik wacht die rustig af voordat het boek hierover gesloten kan worden”, aldus Linde. Vooralsnog lijkt de sneller-dan-lichttheorie “een artefact van haar meting” in de woorden van Cern-directeur Sergio Bertolucci.
Neutrino’s ontstaan als restproduct van kernfusie overal in het heelal. Ze worden alomtegenwoordig gecreëerd bij grote sterexplosies en fusiereacties die bijvoorbeeld de zon doen branden. Het deeltje behoort tot de allerkleinste die we kennen en het heeft vrijwel geen massa. Daarom reist het volgens Einsteins speciale relativiteitstheorie met de lichtsnelheid – maar niet sneller.
De implicaties van het tegendeel waren enorm. Als een neutrino eerder op zijn bestemming aankomt dan een lichtdeeltje, brengt hij informatie over zijn bron met zich mee voordat die bron waarneembaar is. Zo vertelt hij wat in de toekomst te gebeuren staat, en is daarmee eigenlijk naar het verleden gereisd.
Linde: “Deze vindingen waren een bijproduct van het oorspronkelijke Opera-experiment. Gauw vergeten dus.”
Roeland Heerema